%20900.JPG)
Szeszki wieś w powiecie oleckim u podnóża Szeskiej Góry.
Od IX do XIII wieku ziemię olecką zamieszkiwali Jaćwingowie, którzy w zakresie kultury materialnej byli w niewielkim stopniu podobni do Prusów pobratymców z zachodu, czyli do Prusów, natomiast pod pewnymi względami trudno ich odróżnić od Litwinów czy Łotyszy.
Jaćwingowie prowadzili najazdy łupieżcze na ziemie sąsiadów. Między Krzyżakami, Polską, Litwą i Rusią trwała dyplomatyczna i zbrojna rywalizacja o te ziemie. W połowie XII wieku na czoło tej rywalizacji zdecydowanie wysunęła się Ruś, organizując wyprawy na te tereny. Po stronie Jaćwingów walczyli także wojownicy z plemion pruskich. Wkrótce tereny te zostały podzielone pomiędzy Zakon, Polskę i Litwę.
Włości jaćwieskie Mieruniska. Jaćwież w XIII w. Oprac. I wyk. G. Leyding. 1968. w: Kawecki J., Ełk Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze. 1970.
Przy wschodniej granicy rezerwatu Cisowy Jar znajduje się grodzisko Jaćwingów, które nazywane jest Starym (lub Szwedzkim) Szańcem Bardzo dobrze zachowały się zarysy wałów.
W 1277 r. Konrad von Thierberg z 1500 wojska wtargnął w ziemię Kymenow (według Henniga był to rok 1275). Wielu zabił, uprowadził ponad 1000 jeńców i wielkie zdobycze. Następnego dnia jaćwieski pościg z 3000 ludzi dopadł powracających Krzyżaków o trzy mile przed lasem Winse (albo Winze). Według Toeppen było to miejsce nad jeziorem Śniardwy ale Kętrzyński podaję, że ten las był w pobliżu dzisiejszego Wężewa (w powiecie oleckim). W straszliwej bitwie Jaćwingowie zostali pokonani (6 kawalerów mieczowych zginęło) a Krzyżacy zmusili Jaćwingów do ucieczki. W XIX wieku na polach w pobliżu Wężewa w trakcie orki w miejscu, gdzie kiedyś znajdowało się jezioro, znaleziono szkielety mężczyzny i konia, a w innym miejscu topór bojowy, żelazną ostrogę i podkowy.
Widok z samolotu na Szeszki i Szeską Górę.
W 1283 r. Krzyżacy zorganizowali ostatnia, rozstrzygającą wyprawę na Jaćwież. Friedrich von Holle poprowadził wyprawę na ziemie Kirsnowii i ziemie ciągnące się w okolicy Mieruniszek i Cimoch. Podczas tej bitwy Friedrich von Holle zginął, jako ostatnia ofiara wojny z Prusami i Jadźwingami. W bitwie pod grodziskami Wężewo i Meruniske padli w walce wszyscy możni. Jar cisowy położony na południe od Szeskiej Góry stanowił umocnienie, którego najdłużej rozpaczliwie broniono.
Wódz włości Meruniske Skrudo po utracie grodziska zniszczył swą ziemię i wraz z resztką ocalałego rodu oraz z poddanymi opuścił ziemię udając się na Litwę. Innych Jaćwingów Krzyżacy wysiedlili do Sambii, gdzie przetrwali do XVI w.
Tak walki z Jaćwingami opisywał w „Kronice Prus” Piotra z Dusburga.
W tym samym roku brat Fryderyk zwany Holle, brat rodzony brata Markwarda z Roblingen, ze stoma jeźdźcami z zamku Brandenburg ruszył przeciw Sudowii, i w okręgu Kirsnowia zdobył wielkie łupy. Kiedy znajdował się w drodze powrotnej wrogowie, którzy go ścigali, zabili go wraz z trzydziestoma mężami. Sądzę, że nie należy przemilczeć tego, iż tenże brat Fryderyk, zanim zginął, zadał pewnemu mężom i biegłemu w posługiwaniu się bronią, który wyszedł mu naprzeciw w czasie bitwy, tak silne uderzenie mieczem w ramię i tak mocno go uderzył, że ten nie mając siły się utrzymać przewrócił się razem z koniem na ziemię; i chociaż został tak silnie uderzony, to jednak od tego uderzenia nie odniósł na ciele żadnej rany ani też nigdzie nie było widać jej śladu.
Stryjkowski w „Kronika Polska, Litewska, Żmudzka i wszystkiej Rusi” cytuje Dusburga:
Tak pisze potym Dusburg, iż wielkie i nieskończone wojny Krzyżacy czynili przeciw Sudowitom i Żmudzi, które powiada dla krótkości opuszczam. Gdy tedy Jedekosz (Gedete) starosta Sudowski z zamku Kimenowa, człowiek roku wielkiego, niemógł mocy wytrzymać Krzyżackiej, ze wszystkim domem i familią swoją, i z tysiącem piącią set ludzi rozmaitej płci, do Krzyżaków przeszedł i ochrzcił się. Ale Suudo (Skudo) starosta drugiej części Sudawskiej ziemie, do Litwy wyjechał [...].
W latach 1283-1422 ziemie jaćwieskie pozostały wyludnione, pokryła je puszcza graniczna pozostająca pod wpływem Litwinów, Polaków i Krzyżaków (w języku niemieckim nazywana Wildnis – pustkowie, dzicz). O okresie świetności jaćwieskich plemion przypominają, rozsiane wśród wzgórz, jezior i lasów liczne stanowiska archeologiczne.
Podbitą ziemię pruską podzielili Krzyżacy na komturstwa, które ciągnęły się długimi, wąskimi pasami od północnego - zachodu w kierunku granicy z Polską. W 1337 roku północna część dzisiejszego powiatu oleckiego została objęte administracja krzyżacką komtura z Brandenburga a południowa komtura z Pokarmina nad Zalewem Wiślanym.
Po pokoju mełneńskim w 1422 roku ziemie podzielono między Królestwo Polskie, Zakon Krzyżacki i Wielkie Księstwo Litewskie. Nastąpiło ponowne zasiedlanie tych terenów.
Pod koniec XIV wieku z zamku leckiego (giżyckiego) prowadziła na Litwę przez obszar dzisiejszego powiatu oleckiego jedna z dróg. Teren między jeziorem Bierk (Birek) , które obok Lixdunen?? było miejscem magazynowania żywności na drogę powrotną, określono jako “górzysty”, co niewątpliwie musiało oznaczać Szeskie Wzgórza. Potem szlak przebiegał dalej na wschód. Odgałęzienie tego szlaku prowadziło między Jeziorem Oleckim Wielkim i Oleckim Małym.
Granice włości Kimenau i droga prowadząca na Litwę na mapie Ch. Grigata. Grigat Ch., Die Geschichte des Kreises Treuburg. Czygan, 1938.
W XV wieku nastąpił masowy napływ ludności polskiej do południowych obszarów Prus zakonnych. Spowodowała to sytuacja gospodarcza na Mazowszu. Pogarszało się położenie chłopów wskutek ucisku pańszczyźnianego, rozdrobnienia gospodarstw w wyniku podziałów rodzinnych oraz wyjałowienia gleby.
Rozwój kolonizacji w starostwie straduńskim przebiegał z niezwykłym rozmachem, osiągając swój punkt szczytowy w latach 1560-1566. Sprzyjał jej długi okres pokoju oraz dalekosiężne, ambitne plany polityczno-gospodarcze księcia Albrechta Hohenzolerna. Ogółem w ówczesnym starostwie oleckim w czasach księcia Albrechta założono 87 wsi. Podkreślając szczególne zainteresowanie i opiekę księcia w dziele zasiedlenia, z dumą akcentowano jego zasługi po latach, nazywając powiat olecki powiatem „książęcym" (Herzogkreis).
Komtur, a potem starosta książęcy nadawał szlachcicowi lub zasadźcy - sołtysowi określoną liczbę włók. W pierwszym przypadku powstawała wieś szlachecka, w drugim - książęca, a później - królewska. Zasadźca - locator zobowiązany był do sprowadzenia kolonistów. Otrzymywał urząd sołecki i w stosunku do mieszkańców wsi posiadał rozległą władzę: ściągał podatki i czynsze, wydawał wyroki w sprawach drobnych pospolitych przestępstw, jak bójki, kradzieże itp., czuwał nad przestrzeganiem porządku i bezpieczeństwa mieszkańców wsi, stanem dróg i mostów, respektowaniem ustalonych zarządzeń, miar i wag, zapobieganiem pożarom i powodziom.
Szeszki (Seesken) i Szeska Góra na mapie z początku XIX wieku. Karte von Ost-Preussen nebst Preussisch Litthauen und West-Preussen nebst dem Netzdistrict aufgenommen unter Leitung des Königl. Preuss. Staats Ministers Frey Herrn von Schroetteer in den Jahren von 1796 bis 1802. S. Schropp u. Comp. Berlin 1802-1812.
Na terenie starostwa oleckiego chłopi czynszowi, osadzani byli najczęściej na prawie chełmińskim jako tzw. „mali wolni", otrzymywali zróżnicowane zadania i obowiązki. Byli angażowani m.in. do orki i uprawy ziemi w majątkach książęcych. Był to rodzaj szarwarku dworskiego. W ramach tych powinności zobowiązani byli do transportu wozami zboża i innych towarów z domen państwowych do Królewca. Przywileje i obowiązki sołtysów sprecyzowane były dokładnie w aktach nadania.
Etap kolonizacji puszczy nad Legą, związany z zakładaniem wsi czynszowych, zakończył się w starostwie straduńskim około 1565 roku.
Większość sołtysów tych wsi pochodziła ze starostwa ełckiego i piskiego, wcześniej już zasiedlonych. Była to w dużym procencie tzw. „kolonizacja wewnętrzna", gdyż osadnicy przybywali tu z terenów pruskich, skolonizowanych już w XV lub na początku XVI wieku. Nęciła ich perspektywa lepszych warunków egzystencji, uzyskania kolejnych lat „wolnizny" na nowym miejscu i korzystniejszych owoców swej pracy.
Wieś Szeszki otrzymała nazwę od miejscowości, z której wywodził się sołtys-zasadźca. Podobnie było w innych przypadkach: Giże założyli bracia Stanisław i Wojtek, pochodzący z Giż w starostwie ełckim a sołtys Dużych Cimoch pochodził z miejscowości Stare Cimochy.
Położenie prawne nowych osadników na ziemi pruskiej uzależnione było w dużym stopniu od ich narodowości. Najkorzystniejsze warunki osadnictwa znajdowali tu koloniści niemieccy, których z reguły osadzano na prawie chełmińskim. Prawo chełmiński dopuszczało do dziedziczenia majątków obok mężczyzn - kobiety, zobowiązywało do służby wojskowej jedynie w granicach państwa krzyżackiego, dawało szerokie uprawnienia w zakresie myślistwa, zobowiązując do płacenia jedynie niewielkiego czynszu.
Szeszki i Góra Szeska na mapie Jana Władysława Suchodolca z 1732 r. Map of Kingdom of Prussia. Map XXIX. vergrösserte Sectiones der General-Charte von dem Königreich Preüssen wie daselbe in 4. folgende Districte abgetheilet als… [W:] Szeliga J., Działalność kartograficzna Samuela i Jana Władysława Suchodolców w Prusach w XVII i XVIII wieku. Biblioteka Narodowa. Zakład Zbiorów Kartograficznych. Warszawa 2004.
Inne rodzaje prawa osadniczego - magdeburskie, polskie i pruskie - były mniej korzystne. Prawo magdeburskie upośledzało kobiety w sprawach spadkowych (chyba, że było to prawo obojga płci).
Prawo polskie przewidywało płacenie przez poddanych wysokich podatków, dlatego polscy osadnicy na Mazurach starali się uzyskać nadanie ziemi na prawie chełmińskim lub magdeburskim. Polscy posiadacze dóbr na prawie chełmińskim (tzw. wolni chełmińscy) nie posiadali tak dużych uprawnień jak szlachta niemiecka. Stanowili oni w Prusach warstwę pośrednią między szlachtą, a chłopami. Ich gospodarstwa były ekonomicznie słabe, zwykle niewielkie, przeważnie nie posiadali poddanych.
Według dokumentu "Aktuarius Hartique" uzyskanego przez kapitana von Wildenbruch, Tomasz Przyborowski w 1556 r. otrzymał 4 włóki sołeckie w domenie Ciche (Czychen), pod warunkiem założenia wsi, obsadzenia gruntów rolnikami na prawie chełmińskim oraz utrzymania ogiera.
Jednak pierwotna lokacja nie powiodła się, gdyż w 1561 r. starosta straduński Wawrzyniec von Halle sprzedał Grzegorzowi Damowskiemu z Szeszek spod Cimoch cztery włóki sołeckie. Damowski założył na 40 włókach na prawie chełmińskim wieś, której chłopi korzystali z dziesięciu lat zwolnienia od świadczeń i opłat. Wieś w tym czasie nosiła nazwę Damowskie.
.JPG)
Dawna kuźnia w północnej części wsi.
Miejscowość zostały mocno dotknięta przez najazd tatarski podczas wojny szwedzko-polskiej (1656 - 1660). Prawie połowa ziemi została opuszczona.
Od od 1716 r. we wsi działała szkoła podstawowa (na początku jednoklasowa). Do 1836 r. to tej szkoły należały dzieci z Golubi Wężewskich (Friedberg) i Chełch (Vorbergen) W 1842 r. wybudowano nowy budynek szkoły z zabudowaniami gospodarczymi.
W 1780 r. wieś Szeszki zostaje wymieniona w dokumentach z informacją, że liczy 24 domy i leży w gminie Cichy (Czychen) oraz należy do parafii kościoła ewangelickiego Szarekach (Schareyken).
W 1818 r. we wsi Szeszki mieszkało w 22 domach 174 ewangelików.
Od 1 lutego 1893 r. w Szeszkach działała placówka pocztowa.
Spis ludności z 2 grudnia 1895 r. podawał, że sołectwo Szeszki należy do gminy Kowale Oleckie (Reimannswalde) oraz do parafii Szarejki. Obszar wynosił 728,7 ha oraz liczył 350 mieszkańców zamieszkujących w 66 domach (349 ewangelików i jeden „inny chrześcijanin”).
Spis ludności z 1 grudnia 1910 r. wykazał, że w Szeszkach jest 269 mieszkańców, z tego 139 to mężczyźni a 130 kobiety. W szkole wiejskiej było 46 uczniów (24 chłopców i 22 dziewczynki).
W 1914 r. wieś zamieszkiwało 260 osób, którzy byli zatrudnieniem wyłącznie w rolnictwie. Powierzchnia gruntów obejmowała 3000 akrów (okolo12 km2). We wsi znajdowały się 44 zagrody. Hodowano 252 sztuki bydła, 118 koni, 91 owiec, 202 świń, 5 kóz i 718 sztuk drobiu.
9 sierpniu 1914 r. wojska rosyjskie przekroczyły granicę Prus koło Mieruniszek. Mieszkańcy Szeszek zostali zmuszeniu do ewakuacji na zachód. Wieś bardzo ucierpiała z powodu działań wojennych. Odwrót Rosjan nastąpił w dniach 13 – 14 lutego 1915 r. W celu upamiętnienia poległych w I wojnie światowej mieszkańców z sołectwa Szeszki postanowiono ustawić pomnik.
Pomnik w Szeszkach (gmina Kowale Oleckie). Stan z 2020 r.
22 lipca 1923 r. odbyło się poświęcenie kamienia pamiątkowego. Okolicznościową mowę wygłosił pastor Buttgereit z Szarejek. Pomnik zlokalizowano na wzniesieniu koło kuźni. Na schodkowym postumencie wykonanym ociosanych kamieni granitowych wzniesiono pomnik o wysokości 2,40 m, szerokości 1 m i grubości 0,60 m. Głaz pochodził z prywatnego lasu i został bezpłatnie przekazany przez Pana Kowitza. Przygotowaniem pomnika i głazu zajął się Pan Marzkowski z firmy Triebe z Olecka.
Pod wykutym w kamieniu żelaznym krzyżem umieszczono nazwiska poległych mieszkańców Szeszek i okolicznych wsi: August Broszio, Emil Symanzik, Otto Rattay, Emil Trilling, Karl Seesko, Heinrich Seesko, Gustav Walend.
Wymienieni na tablicy polegli zostali zanotowani w spisach poległych żołnierzy niemieckich.
Broszio August z Chełch, Landsturm-Infanterie-Bataillon Goldap (I. 7.), lekko ranny 23.03.1915 r.
Symanzik Emil z Szeszek, zginął 27.02.1918 r.
Rattay Otto z Olszewa, lekko ranny 20.02.1918 r.
Seesko Karl z Szeszek, Muskieter Reg. o.ä. Reserve-Infanterie-Regiment 1.
Seesko Heinrich z Szeszek, Reg. o.ä. Seesken Landwehr-Infanterie-Regiment 33.
Walindt Gustav z Szeszek,, Infanterie-Regiment 373.
W 1932 r. właścicielami największych gospodarstw rolnych w sołectwie Szeszki byli: Julius Dombrowski (73 ha), Otto Kowitz (77 ha), August Symanzik (62 ha), Ferdinand Zipplies (77 ha).
Według spisu z 17 maja 1939 r. w Szeszkach mieszkało 230 mieszkańców w 51 domach.
22 stycznia 1945 r. Szeszki zostały zajęte bez walki przez Armię Czerwoną.
We wsi znajdują się dwa cmentarze ewangelickie. Jeden w centrum wsi a drugi na południowym stoku Szeskiej Góry.
Położenie wsi Szeszki. Czerwonymi kołami zaznaczono cmentarze. Topographische Karte (Messtischblätter) 1:25000, 18100 Kowahlen, Königliche Preussische Landesaufnahme, Reichsamt für Landesaufnahme, Berlin 1940.
Cmentrz ewangelicki na południowym stoku Szeskiej Góry.
Do 1938 r. powiecie oleckim (Treuburg) istniały dwie wsie o nazwie Szeszki (Seesken). Pierwsza założona w 1508 r. koło Cimoch (Reuss), która 16 lipca 1938 r. otrzymała nazwę Draheim oraz druga koło Kowal Oleckich (Reimannswalde) u podnóża Szeskiej Góry (Seesker Berg).
Po 1945 r. nazwę wsi Draheim zmieniono na Szeszki. Obecnie znowu w powiecie oleckim znajdują się dwie wsi o nazwie Szeszki..
Granice sołectwa Szeski na niemieckiej mapie topograficznej. 18100 Reimannswalde. Topographische Karte 1:25000 (Messtischblätter). Reichsamt für Landesaufnahme. Königliche Preussische Landesaufnahme.
Wieś Szeszki są wsią położoną najwyżej we wschodniej części Mazur. W północnej części wsi znajduje się punkt geodezyjny ustawiony na wysokości 254,8 m npm.
Szeska Góra - najwyższe wzniesienie Mazur Garbatych.
Józef Kunicki
Galeria fotografii wsi Szeszki.
