Dąbrowskie, powiat olecki, gmina Olecko
https://mapy.zabytek.gov.pl/nid/MapWithRibbon.aspx?gpm=f5c93595-3071-4779-966e-8c2da484ead0
Dąbrowskie - wczesnośredniowieczne grodzisko Jaćwingów. Położone jest w odległości 1300 metrów na południowy-zachód od wsi Dąbrowskie. Obiekt na mapach topograficznych nazywany był „Schweden Schanze" (Szwedzkie Szańce).
Panorama grodziska w Dąbrowskich – widok z południowego-zachodu w 2017 r.
Widok na grodzisko ze wschodu w okresie międzywojennym, (fot. C. Engel). Grodziska Warmii i Mazur 1. Stan wiedzy i perspektywy badawcze pod redakcją Zbigniewa Kobylińskiego. Prace Instytutu Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. ARCHAEOLOGICA HEREDITAS. Warszawa 2016.
Grodzisko na niemieckiej mapie topograficznej z okresu międzywojennego. Na mapie wzniesienie położone bardziej na północ oznaczono i podpisano jako Schloss Berg. Topographische Karte 1:25000 (Messtischblätter). Reichsamt für Landesaufnahme. Königliche Preussische Landesaufnahme.
Wzniesienia noszą ślady antropogenicznych przekształceń. Grodzisko znane było od dawna archeologom niemieckim po różnymi nazwami: Schwedenschanze, Zamczysko, Zamcysko, Schlossberg, Schloss Berg, Stobbenort, Wallburg, Burgwall (Wałowa Góra).
Cennych informacji na temat grodziska dostarczył porucznik Johann Guise podczas swojego objazdu terenowego w latach 1826−1828. Porucznik Guise jako jeden z pierwszych badaczy stwierdził w tym miejscu obecność umocnień obronnych. Swoje spostrzeżenia zawarł w rękopisie zatytułowanym „Grundrisse der Burgen und mit Mauern befestigten Städte in Preußen aus der Zeit des Deutschen Ordens und was von gedachter Befeistigung im Jahre 1826−1828 noch vorhanden war”.
W sprawozdaniu z działalności Towarzystwa starożytności „Prussia” (Altertumsgesellschaft Prussia) za 1900 rok napisano, że członkowie Towarzystwa starożytności „Prussia” pod koniec września przeprowadzili na grodzisku badania. Sitzungsberichte der A.-G. Prussia. Heft 21, S. 260. 1900. http://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/dlibra/publication?id=35367
W latach 30 XX wieku grodzisko było wizytowane przez H. Cromego, który datował stanowisko na czasy staropruskie i użył nazwy „Schwedenschanze”.
Widok na grodzisko z południowego-zachodu około 1920 r. – Grenz Rudolf. Der Kreis Treuburg. Ein ostpreussische Heimatbuch, Lübeck 1971.
Grodzisko w Dąbrowskich na mapie Józefa Naronowicza-Narońskiego „Districtus Olecensis” z 1663 - 1670 r. Szeliga J., Rękopiśmienne mapy Prus Książęcych Józefa Naronowicza-Narońskiego z drugiej połowy XVII wieku. Published 1997 by Biblioteka Narodowa in Warszawa. 1997.
Grodzisko w Dąbrowskich na mapie Emila Hollacka. Hollack E., Vorgeschichte Übersischtskarte von Preussen. Carl Flemming. Berlin, Glogau 1908. oai:dlibra.bibliotekaelblaska.pl:29632
Widok na grodzisko z północy.
Widok na grodzisko z południowego-zachodu.
Widok na grodzisko z południa.
Widok na grodzisko z południa w 2004 r.
Grodzisko w Dąbrowskich położone jest na wysokim pagórku (190,8 m n.p.m.) o średnicy około 65 metrów, u zbiegu dopływów rzeki Legi: Pluskwianki i bezimiennego cieku. Wysokość względna pagórka wynosi około 20 metrów. Dawniej teren od zachodu, południa i wschodu był bardziej podmokły niż obecnie..
Grodzisko otoczone jest wałem o wymiarach 42 x 40 m. Warownia składa się z usytuowanego na wyższym wierzchołku pagórka okrągłego nieznacznie wklęsłego majdanu o średnicy około 30 m, otoczonego pojedynczym pierścieniem wału, wyraźnie podwyższonego od strony północnej oraz ulokowanego tam na niższym wierzchołku rozbudowanego przejścia bramnego. Dojścia do grodu broniły ostro nachylone stoki o kącie nachylenia około 50 stopni.
Widok na majdan w 2004 r.
W latach 1985 oraz 1987-1989 na grodzisku w Dąbrowskich sondażowe wykopaliska prowadzili: Jerzy Brzozowski i Jerzy Siemaszko pracownicy Działu Archeologii Muzeum Okręgowego w Suwałkach, w obrębie czterech wykopów o łącznej powierzchni 37 m2. Podczas badań odkryto relikty wału przekładkowego. Wzniesiono go z warstw piasku przedzielanych warstwami płatów kory sosnowej, układanych podobnie jak dachówki. Tego typu konstrukcja wzmacniała wał obronny, uniemożliwiając jego rozsypywanie się. Na majdanie odsłonięto bruk kamienny. Natrafiono też na ślady wcześniejszego osadnictwa, datowanego na okres wpływów rzymskich. Zabytki zostały zdeponowane w Muzeum Okręgowym w Suwałkach. Pomimo licznych okopów wykonanych pod koniec II wojny światowej na wschodnich stokach wzniesienia, majdan nie został zniszczony.
Grodzisko staropruskie. Der Kreis Lyck. Ein ostpreußisches Heimatbuch. Zusammengestellt und erarbeitet im Aufträge der Kreisgemeinschaft Lyck von Direktor a. D. Reinhold Weber. Kommissionsverlag Gerhard Rautenberg, Leer. 1981.
W latach 2013-2016 Dział Archeologii Bałtów Państwowego Muzeum Archeologicznego realizował projekty badawcze, które były kontynuacją nieinwazyjnych działań z 2012 r. i polegały na rozpoznaniu grodziska oraz terenów przyległych za pomocą lotniczego skanowania laserowego oraz weryfikacji terenowej pozyskanych wyników. Dzięki opracowanemu Numerycznemu Modelowi Terenu (NMT) można dostrzec regularny kształt grodziska i nieckowaty majdan.
Dąbrowskie. Numeryczny Model Terenu. Opracował C. Sobczak. Grodziska Warmii i Mazur 2. Nowe badania i interpretacje pod redakcją Zbigniewa Kobylińskiego. Prace Instytutu Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. ARCHAEOLOGICA HEREDITAS. Warszawa 2016.
Rzeźba terenu wokół grodziska Dąbrowskie (ISOK). Narodowy Instytut Dziedzictwa, mapy.zabytek.gov.pl ).
Warto podkreślić, że po okalających majdan wałach o konstrukcji przekładkowej, odkrytych podczas wcześniejszych wykopalisk, na NMT nie znaleziono nowych śladów. Północny skraj grodziska jest nieznacznie wyższy i przylega do niewielkiego obniżenia. Na jego szczycie zarejestrowano kilka szczegółów mikroreliefu. Jest to niewysoki kopiec połączony ze stokiem grodziska regularnym fałdem terenowym. Regularność śladów świadczy o ich antropogenicznym pochodzeniu, a w ich formie można by się dopatrywać reliktów rozbudowanego przejścia bramnego. Hipoteza ta wymaga jednak dalszych studiów i weryfikacji metodami wykopaliskowymi. Badania powierzchniowe nie dostarczyły także odpowiedzi na pytanie o charakter regularnie ukształtowanego wzniesienia, przylegającego do grodziska od północy. Wydaje się, że z racji jego bezpośredniego sąsiedztwa wzniesienie to musiało pełnić jakąś konkretną rolę we wczesnośredniowiecznym systemie osadniczym.
W kierunku południowo-zachodnim od grodziska rozciąga się teren otoczony łąkami, które dawniej były terenami zabagnionymi.
W odległości około 1 km na południe od Dąbrowskich znajduje się pagórek o nazwie Góra Zamkowa (Schloss Berg) [54.088568,22.534751] o wysokości 202 m n.p.m.), na którym również mogło znajdować się grodzisko. Wierzchołek tego pagórka został bardzo zmieniony w wyniku działalności rolniczej. Na południowym stoku pagórka są liczne ślady eksploatacji żwiru.
Na południe od wsi Dąbrowskie są jeszcze inne pagórki o regularnych kształtach, płaskiej powierzchni i stromych stokach, które mogły w przeszłości pełnić funkcje refugialne. Opisywane obiekty przypuszczalnie wchodziły w skład dawnej ziemi jaćwieskiej Meruniska.
.jpg)
Widok na pagórek 202 m (Schloss Berg) z południa.
.jpg)
Widok na pagórek 202 m (Schloss Berg) z południa.
Widok na pagórek 195,5 m z południowego-zachodu (200 na południe od wsi Dąbrowskie).
Widok na grodzisko z południa. Fotografia stereoskopowa (anaglif), dająca złudzenie trójwymiaru podczas oglądania za pomocą czerwono-cyjanowych (turkusowych) okularów. 
Widok na pagórek 202 m (Schloss Berg) z południa. Fotografia stereoskopowa (anaglif), dająca złudzenie trójwymiaru podczas oglądania za pomocą czerwono-cyjanowych (turkusowych) okularów.
Literatura:
- Biolik M., Nazwy terenowe Warmii i Mazur jako świadectwo historii regionu. Komunikaty Mazursko- Warmińskie nr 4, 2004.
- Crome H., Verzeichnis der Wehranlagen Ostpreussens, w: Prussia. Zeitschrift für Heimatkunde. - 1938-1940. - Bd. 32-34.
- Dzieje Olecka 1560-2010, red. S. Achremczyk, Olecko 2010.
- Grodziska Warmii i Mazur 1. Stan wiedzy i perspektywy badawcze, pod redakcją Zbigniewa Kobylińskiego. Prace Instytutu Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. ARCHAEOLOGICA HEREDITAS. Warszawa 2016.
- Grodziska Warmii i Mazur 2. Nowe badania i interpretacje, pod redakcją Zbigniewa Kobylińskiego. Prace Instytutu Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. ARCHAEOLOGICA HEREDITAS. Warszawa 2016.
- Engel M., Jaćwieskie ośrodki grodowe W IX-XIII wieku. Geneza, rozwój i upadek. Warszawa, Białystok 2016.
- Toeppen M., Geschichte Masurens: ein Beitrag zur preußischen Landes- und Kulturgeschichte. Nach gedruckten und ungedruckten Quellen. Danzig. 1870.
- Siemaszko J., Archeologiczne badania wykopaliskowe w woj. suwalskim w latach 1981–1989, „Rocznik Suwalsko-Mazurski” 1991, t. 1, s. 78.
Źródła internetowe:
- Atlas grodzisk Jaćwieży. Internet: http://grodziskajacwiezy.pl
- Robert Klimek. http://grodziska.eu
2022 Józef Kunicki
