Kraina EGO - egoturystyka.pl

Majątek ziemski z dworem Elisenhöhe, Elżbietki, Siejnik

Siejnik, niegdyś znany jako Elisenhöhe (Wzgórze Elżbiety) - to urokliwe miejsce o wiejskim rodowodzie, którego korzenie sięgają początków XIX wieku. Dawny dwór majątku ziemskiego znajduje się w gminie Rosochackie a  osiedle w Olecku położone po prawej stronie drogi Olecko-Ełk.
Współrzędne geograficzne obiektu: 54°01'16.2"N 22°29'14.5"E 

Siejnik - echo mazurskich opowieści

 NotebookLM

Czas Zimmermannów - od kupców do królewskich przyjaciół

Elisenhöhe na mapie z 1880 r. Reichsamt für Landesaufnahme - Karte des Deutschen Reiches 1:100.000. 107. Marggrabowa. 1:100 000.

Historia majątku Elisenhöhe zaczyna się w 20 maja 1817 r. wdowa Elisabeth Unterberger (z domu Heydebruch) poślubiła kupca z Marggrabowej Gottfrieda Zimmermanna. Pani Elisabeth wniosła w posagu do małżeństwa majątek położony w pobliżu Marggrabowej. (Nazwisko Unterberger, pojawiło się w Marggrabowej 100 lat wcześniej w męskiej linii przodków. Prawdopodobnie chodzi tu o boczną linię Unterbergerów, którzy przyjechali jako uchodźcy z Salzburga).

Gottfried Zimmermann urodził się 11 grudnia 1770 roku w Groß Strengeln, dzisiejszym Stręgielu, nieopodal Węgorzewa. Gospodarstwo rolne, które jego dziadek Michael nabył w 1756 roku i które jego ojciec Jakob znacznie powiększył przez nowe nabytki ziemi, odziedziczył brat Gottfrieda, o imieniu Johann. To gospodarstwo chłopskie lub dworskie, jak wynika z dokumentów, przeszło następnie na syna Johanna – Ludwiga, który jednak sprzedał je w 1890 roku. Tak więc to gospodarstwo było własnością rodziny Zimmermannów przez 134 lata.
Rodzina Zimmermann nazywała się jeszcze około 1800 roku Ciesla (po polsku - cieśla). W XV wieku w okolicach Węgorzewa mówiono jeszcze po polsku, a księgi kościelne były prowadzone także w języku polskim.
Gottfried Zimmermann przeniósł się do Marggrabowej i stał się założycielem mieszczańskiej gałęzi Zimmermannów. W księdze majątków miasta Marggrabowa Gottfried pojawia się po raz pierwszy w 1798 roku, kiedy nabył tam działkę z domem. W tym czasie mówił już po niemiecku, a w księdze wpisano go jako: „Ciesla alias Zimmermann”. W 1799 roku określany jest już w księgach jako obywatel i kupiec, który w 1807 roku zbudował kolejny dom, ale przekazał go swojemu bratu Michaelowi; w 1813 roku pojawiają się kolejne  nowe domy z działkami, a w 1839 roku dwa „domy drobnomieszczańskie”. W 1812 roku powierzono mu odpowiedzialną funkcję członka Urzędu Podatkowego.

 Gottfried Zimmermann (1770–1858). Herrmann-Skrodzki G., Pfarrer, Gutsherren und Gelehrte. Historische Skizzen aus der Chronik einer ostpreußischen Familie 1545-1945. München/ Ost- und Westpreußenstiftung, 1991. S. 57.

Gottfried Zimmermann był bogatym kupcem, podobnie jak jego brat Michael. Była to rodzina ambitna i dobrze zorganizowana, część majątków przekazywano również do dalszej rodziny, co potwierdzają wpisy w aktach chrztu dzieci Zimmermannów (często byli dla siebie nawzajem rodzicami chrzestnymi). Każdy z braci posiadał dużą rodzinę – Gottfried miał piętnaścioro dzieci, a Michael dwanaścioro, z których jednak wiele zmarło bardzo młodo. – Piętnaścioro dzieci Gottfrieda pochodziło z trzech małżeństw, dwie z jego żon zmarły przed nim. Trzecią żoną Gottfried a była wspomniana powyżej Elisabeth. Gottfried i Elisabeth  Zimmermann byli właścicielami hotelu, majątku ziemskiego i kilku domów w Olecku.

Hotel Königlicher Hof (Królewski Dwór) w Olecku (Marggrabowa). Fotografia z okresu międzywojennego. Fotografia ze zbiorów Z. Bereśniewicza. 

Wielkim dobrem dla ludności powiatu oleckiego okazała się w latach czterdziestych XIX wieku umowa firmy pani Zimmermann z prowincjonalną dyrekcją podatkową na dostawę worków na sól. Na Mazurach oczywiście wówczas nie istniały warsztaty tkackie, chłopi więc trudnili się tym zajęciem jako ubocznym poza właściwym rolnictwem. Elisabeth Zimmermann rocznie dostarczała 80 tysięcy worków na sól, przez co zapewniała chłopom mazurskim zbyt na tkane przez nich płótno i dodatkowy dochód. Działalność pani Zimmermann uderzała jednak w interesy osiemdziesięciu królewieckich rzemieślników, którzy w maju 1848 roku wnieśli skargę do rządu pruskiego. W tym samym czasie decyzję uderzającą w interesy pani Zimmermann krytykował na łamach królewieckiej gazety „Königsberger Hartungsche Zeitung” ówczesny burmistrz Olecka Kullak w następujących słowach, podkreślających znaczenie działalności Zimmermann dla miejscowej ludności: 

Istotnie worki do soli są dostarczane tylko przez jedyną zamożną kobietę zamieszkałą w Olecku. Jednak żywi ona dzięki tym dostawom wiele setek osób tu i w okolicy, które by przez zniesienie tych dostaw utraciły  jedyny  zarobek i musiały stać się ciężarem miejscowej opieki nad ubogimi. Muszę zatem stanowczo zaprotestować przeciwko zniesieniu dostaw worków przez panią Z[immermann] w imię prawdziwego interesu naszego miasteczka i okolicy.

(Dzieje Olecka. S. 290.).

Elisabeth Zimmermann dzięki swojej przedsiębiorczości, wyczuciu obyczajowemu i osobistemu wdziękowi, na zawsze zapisała się w historii Marggrabowej. Jej przyjaźń z pruskim władcą Fryderykiem Wilhelmem IV w dużej mierze się do tego przyczyniła. 

Fryderyk Wilhelm IV, jeszcze jako następca tronu, odwiedzał regularnie Prusy Wschodnie. Szczególnym sentymentem darzył Mazury i okolicę Marggrabowej, gdzie bywał zaskakująco często – wyliczono, że w pierwszych sześciu latach jego panowania (od 1840) odwiedził region aż pięć lub sześć razy. Jak pisał jego biograf E. H. H. Petersdorff, król mawiał:

Przywiązanie i starodawna lojalność mieszkańców tych ziem nie mają sobie równych w żadnym innym kraju.

Wbrew pozorom nie był zapalonym myśliwym – jego fascynacja Prusami Wschodnimi nie wypływała wyłącznie z zamiłowania do łowiectwa, lecz z głębokiego sentymentu do ludzi i krajobrazu tego „odległego zakątka” królestwa.
Podczas podróży monarcha szczególnie chętnie zatrzymywał się w domu Gottfrieda Zimmermanna i jego żony Elisabeth, przy ulicy prowadzącej z centrum Marggrabowej w stronę rodzinnego folwarku „Elisenhöhe”.

Król cenił nie tylko komfort domowego przyjęcia – doceniał przede wszystkim gościnność gospodarzy oraz smak ich kuchni, czemu dawał wyraz w listach dziękczynnych. Często podpisywał się w nich jako: „Wasz łaskawie usposobiony Fryderyk Wilhelm”, dodając, że był „zachwycony ucztą stołu w tym pełnym ciepła domu”.

Szczególnym uznaniem króla cieszyła się mazurska specjalność – wędzona sieja (Schnäpel), którą Elisabeth Zimmermann regularnie przesyłała do Berlina jako upominek. Była to nie tylko forma taktownej kurtoazji, ale również świadectwo kulinarnego i emocjonalnego przywiązania między rodziną kupiecką z Mazur a monarchą.
W dowód osobistej wdzięczności i sympatii, Fryderyk Wilhelm IV polecił żołnierzom wojsk inżynieryjnych stacjonujących w Ełku ulepszenie drogi prowadzącej z głównej szosy do majątku Elisenhöhe. Żołnierze usypali szeroki i stabilny nasyp przez bagno, umożliwiając wygodny dojazd do posiadłości Zimmermannów.
Aleja lipowa, którą przy tej okazji posadzono wzdłuż drogi, przetrwała do czasów współczesnych – dodając niezwykłego piękna temu fragmentowi krajobrazu wokół Olecka.

 
Ponad 100-letnia aleja lipowa przy drodze dojazdowej do posiadłości Elisenhöhe. Fotografia z XX wieku. Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen. Pod red. Klausa Krecha 1990. S. 184.

Nie da się już ustalić, kiedy dokładnie król po raz pierwszy gościł w Marggrabowej. Od 1838 roku jednak zaczynają się coroczne przesyłki jego ulubionej potrawy, za które król zawsze dziękował pisemnie.
W 1845 i 1852 w roku król znów doznał „gościnnego przyjęcia” w Olecku, za co podziękował w liście z Tylży z 9 czerwca, zapowiadając zarazem „pamiątkę dla gospodyni”.

W uznaniu wiernych zasług, jakie okazaliście mi dnia 5 bieżącego miesiąca podczas publicznego spotkania, nie mogę odmówić sobie okazania Wam mojego podziękowania. Zasługujecie zatem na dobrze znany wyraz mojego uznania, którym możecie się tym bardziej cieszyć.
Tylża, dnia 9 czerwca 1845
Fryderyk Wilhelm
Do pani Zimmermann z Olecka.

Podziekowania wysłane z Tylży 9 czerwca 1845 r. Herrmann-Skrodzki G., Pfarrer, Gutsherren und Gelehrte. Historische Skizzen aus der Chronik einer ostpreußischen Familie 1545-1945. München/ Ost- und Westpreußenstiftung, 1991. S. 58.

W październiku 1845 roku król Fryderyk Wilhelm IV znowu gościł w Olecku. Rynek wyglądał imponująco, ponieważ rozpadający się mur cmentarny na wzgórzu kościelnym został wcześniej usunięty, a teren wokół kościoła uporządkowano i uformowano tarasy. Król król był urzeczony pięknem oleckiego krajobrazu, roztaczającego się ze wzgórza. –“Rynek zachwyca pięknym krajobrazem." - powiedział po polsku. Był on bowiem ostatnim spośród Hohenzollernów, władców pruskich, znającym język polski.

Fragment tekst w j. niemieckim z książki Christiana Grigata “Historia powiatu oleckiego”. Grigat Ch., Die Geschichte des Kreises Treuburg, Czygan, 1938. S. 95.

Właścicielka hotelu „Königlicher Hof”, poczęstowała króla przysmakami z siei. Król był zachwycony tymi smakołykami i pani Zimmermann uznała, że pewnie nie pogardziłby nimi także w Berlinie. W związku z tym wielokrotnie przesyłała mu wędzone mazurskie specjały, aż doczekała się królewskiego listu z podziękowaniem, który wystawiony został dla potomnych w witrynie hotelu.

Za przesyłkę  siei, którą zechciała Pani zaszczycić mój stół, wyrażając w ten sposób swoją wdzięczność, składam Pani moje szczególne podziękowanie.
Poczdam, dnia 29 listopada 1852 roku.
Fryderyk Wilhelm
Do wiernej królowi pani Elżbiety Zimmermann w Marggrabowej.

Listy z podziękowaniami od króla Fryderyka Wilhelma IV skierowany do Elisabeth Zimmermann. Herrmann-Skrodzki G., Pfarrer, Gutsherren und Gelehrte. Historische Skizzen aus der Chronik einer ostpreußischen Familie 1545-1945. München/ Ost- und Westpreußenstiftung, 1991. S. 58.

W 1851 roku, z okazji ślubu Ulrike Friederike Luise (1830 - 1901) – córki małżonków Zimmermann – z Królewskim Pruskim Nadleśniczym Johannesem Robertem Prangiem (1822 – 1875)  przesłano jako prezent ślubny od króla Fryderyka Wilhelma IV wspaniałą porcelanową zastawę z Berlińskiej Królewskiej Manufaktury KPM, ozdobioną szerokim złotym paskiem i medalionami z malowanymi królewskimi jeźdźcami w barwach Marggrabowej. Podczas II wojny światowej rodzinna porcelana i inne pamiątki zostały ukryte na wsi pod Berlinem, by uchronić je przed zniszczeniem. Niestety, w 1945 roku żołnierze sowieccy rozbili ją kolbami, niszcząc tym samym jeden z ostatnich materialnych śladów bogatej historii tej rodziny mieszczańskiej.

W rodzinie zachowało się około 20 listów królewskich „Do wiernej królowi Elisabeth Zimmermann w Oletzko” lub „w Marggrabowej” z lat 1838–1856 w charakterystycznym stylu z ozdobnym  pismem. Oprócz tych listów, w posiadaniu rodziny znajduje się obraz olejny z tamtego czasu, który przedstawia przybycie Fryderyka Wilhelma IV na rynek w Margrabowej: Król siedzi obok umundurowanego towarzysza w karecie zaprzężonej w cztery siwe konie, kładzie rękę w geście pozdrowienia na czapce i zwraca się do Elisabeth Zimmermann, która stoi po prawej stronie obrazu przed swoim domem i oczekuje na królewskiego gościa, podczas gdy w tle placu stoi gęsty tłum ludzi, machających kapeluszami, tworząc szpaler.
Obraz namalowany w 1854 roku przez artystę o nazwisku H. Friedrich pozostał w posiadaniu rodziny. Obecnie znajduje się w domu dzieci i wnuków Zimmermannów w Ameryce.

Powitanie króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV w 1845 roku przez Panią Elisabeth Zimmermann (obraz H. Friedrich 1853). Po prawej stronie Pani Zimmermann przed swoim hotelem. Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen Red. Klaus Krech. Kommisions-Verlag G. Rautenberg, 1990. S. 561.

Na późniejszym, również podpisanym przez H. Friedricha olejnym obrazie przedstawiona jest Elisabeth Zimmermann jako starszą damę z koronkowym czepkiem i ciemną jedwabną suknią, siedzącą w staromodnym skórzanym fotelu. Na małym stoliku leży list z podpisem króla, a obok ozdobny, pękaty wazon porcelanowy z Królewskiej Manufaktury Porcelany w Berlinie, z medalionem przedstawiającym profil Fryderyka Wilhelma IV, który podarował jej wazon – najważniejszy punkt obrazu. Ostatnie spotkanie Elisabeth Zimmermann z królem miało miejsce w 22 kwietnia 1857 roku w Poczdamie.

Elisabeth Zimmermann (obraz H. Friedrich). Herrmann-Skrodzki G., Pfarrer, Gutsherren und Gelehrte. Historische Skizzen aus der Chronik einer ostpreußischen Familie 1545-1945. München/ Ost- und Westpreußenstiftung, 1991. S. 57.

O Elizie Zimmermann powstało wiele anegdot i opowieści, a nadano jej przydomek „Madamchen”, co po polsku oznacza „Dama”. 

W 1840 roku Elisabeth Zimmermann zbudowała dwór. Autorem projektu był Paul Korff, jeden z czołowych niemieckich architektów. Paul Korff był również autorem projektu dworu w Białej Oleckiej (Billstein) i budynku handlowego „Manufaktur und Modewaren” Richarda Lutzkiego w Margrabowej.

Widok na dwór od strony parku w okresie międzywojennym. Fähser F., Gut Elisenhöhe bei Treuburg. Treuburger Heimatbrief, Kreisgemeinschaft Treuburg e.V. Köln, 1990, 20. S. 51.

Państwo Zimmermann zyski z działalności gospodarczej inwestowali w zakupy ziemi i rozbudowę majątku „Elisenhöhe”.  W niektórych publikacjach Gottfried Zimmermann wymieniany jest jako właściciel tego majątku (przypuszczalnie jako mąż właścicielki hotelu).

29 grudnia 1853 r. majątek otrzymał nazwę nazwę Elisenhöhe, która była związana z nazwiskiem Elisabeth von Preussen, żony Fryderyka Wilhelma IV.

28 lutego 1858 roku zmarł Gottfried Zimmermann. Elisabeth Zimmermann zmarła w 1874 r.

Później majątek przeszedł w posiadanie Carla Schielkego, o którym wspomniano w 1879 i 1884 roku w publikacjach statystycznych. Posiadłość miała 249 hektarów, do majątku należała gorzelnia, a mleko od 30 krów dostarczano do miasta.

Wzorcowy majątek Papendiecków i Fähserów

W 1887 roku majątek kupił na licytacji od banku od Dresdner Bank Ernst Papendieck.  Gdzie indziej napisano: „W 1887 roku Anton Papendieck kupił majątek dla swojego syna Ernsta, 250 hektarów, za 140 000 marek od Gotha Bank”. Majątek był w tak złym stanie, że zbierano jedynie trzy korce żyta z morgi. Z biegiem lat Papendieck miał możliwość dokupienia  jeszcze więcej gruntów. 
Do 1895 r. w dokumentach statystycznych nie widać żadnych zmian. Jednak w 1895 r. wspominano, że powierzchnia majątku wynosi 286 ha. 

W 1879 r. w podręczniku właścicieli ziemskich podano następujące dane o majątku:

Nazwy majątku Elisenhöhe miejski, wielkość pól łącznie z ogrodami 170,27 ha, łąk 72 ha, pastwisk 3,69 ha, razem wielkość 249 ha, dochód netto z tytułu podatku od nieruchomości 1472 Marek, nazwisko właściciela Carl Schielke, poczta, telegraf, kolej Marggrabowa, odległość 1 km, gorzelnia, mleczarnia, mleko do 30 krów dostarczane do miasta.

 
Elisenhöhe w podręczniku właścicieli ziemskich w Cesarstwie Niemieckim. Handbuch des Grundbesitzers im Deutschen Reiche, Berlin, Königreich Preußen, 3. Auflage, Die Provinz Ostpreußen. Ellerholz, Paul; Lodemann, H. Berlin 1879. S. 222-223.

W 1905 r. Elisenhöhe składało się z czterech budynków mieszkalnych z 56 mieszkańcami.

Przed 1907 r. kiedy do majątku włączono folwark Kukowo (Kukowen) to posiadłość rozrosła się do 330 ha, w tym 16 ha lasu. Jako cechy szczególne majątku wymieniono: tucz bydła i hodowla młodych sztuk bydła.  

Ernst Papendieck urodził się 6 lipca 1862 roku w Dahlheim koło Królewca (Königsberg) jako syn właściciela majątku i posła Augusta Antona Papendiecka. Karierę rolniczą rozpoczął w 1881 roku, a dwa lata później został inspektorem w majątku Seydela w Chełchach. W 1887 roku kupił majątek Elisenhöhe (250 ha) i ożenił się z Clarą Seydel.
Pełnił wiele funkcji publicznych: był radnym miejskim Marggrabowej, przewodniczącym rady miejskiej, członkiem zarządu Izby Rolniczej i wielu organizacji rolniczych. W latach 1912–1933 działał w Banku Regionalnym Prus Wschodnich, gdzie w 1932 roku został Dyrektorem Generalnym (Generallandschaftsdirektor).
Zasłużony dla rolnictwa, odznaczony Orderem Czerwonego Orła IV klasy (1903) i plakietą Izby Rolniczej (1932). Zmarł 29 czerwca 1939 roku w Waldhaus Kelchen (leśny folwark położony na wschód od Chełch), swojej ostatniej rezydencji.
Po przejęciu majątku Ernst Papendieck przeznaczył 90 hektarów ziemi na pastwiska. Te szczególnie cenne tereny pastwiskowe były na początku roku wykorzystywane do pasania chudych wołów, źrebiąt oraz dojrzewającymi końmi remontowymi (dla wojska). 
Do 1908 roku Elisenhöhe miało własny targ koni remontowych. Dzięki bardzo dobrym przyrostom masy ciała wołów na pastwiskach, osiągnięto duży zysk z ich sprzedaży jesienią. W latach 1909 i 1913 wielkość posiadłości pozostała taka sama.

Z rodziną Zimmermann związany był Hans Gottfried Otto Arthur Zimmermann, który urodził się w Marggrabowej w 1864 r. Ojcem Arthura był Otto Zimmermann (kupiec w 1864 r.) w Marggrabowej a matką Anna Zimmermann  (z domu Sinhuber).Arthur Zimmermann  edukację rozpoczął w miejscowej szkole podstawowej, a następnie kontynuował naukę w szkole średniej w Ełku. Wykształcenie prawnicze zdobył w Lipsku, a karierę dyplomatyczną rozpoczął w niemieckim MSZ. W 1916 roku został sekretarzem stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych – pierwszym cywilem na tym stanowisku. Jego nazwisko przeszło do historii w styczniu 1917 roku, gdy wysłał zaszyfrowany telegram do ambasadora Niemiec w Meksyku, proponując sojusz wymierzony w USA. Brytyjczycy przechwycili i odszyfrowali wiadomość, a jej ujawnienie przyczyniło się do decyzji Stanów Zjednoczonych o przystąpieniu do wojny po stronie Ententy. Po tym skandalu Zimmermann ustąpił ze stanowiska i zniknął z życia publicznego. Zamieszkał w Bierlinie - Lichterfelde pod adresem Ringstraße 29

.Tam zostały zgromadzone zostały pamiątki rodzinne Zimmermannów.  Arthur Zimmermann zmarł w 1940 roku, pozostawiając po sobie spuściznę jednego z najbardziej brzemiennych w skutki aktów dyplomatycznych XX wieku.  Według A. Tutliesa  został pochowany został w Olecku.

Arthur Zimmermann. Herrmann-Skrodzki G., Pfarrer, Gutsherren und Gelehrte. Historische Skizzen aus der Chronik einer ostpreußischen Familie 1545-1945. München/ Ost- und Westpreußenstiftung, 1991. S. 63.

W 1914roku, gdy córka Ernsta Papendiecka Frida zawarła związek małżeński z Richardem Fähserem, jej ojciec powierzył zarządzanie majątkiem Elisenhöhe zięciowi, (według innych źródeł zarządzanie majątkiem  przejął Richard Fähser w 1908 roku).

Frida Fähser z domu Papendieck z córką Anneliese Clara Marie Fähser. Fotografia z 1912 r. Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen. Pod red. Klausa Krecha 1990. S. 184.

Frieda Luise Fähser, z domu Papendieck, ur. 10 kwietnia 1888 r. w Elisenhöhe, żona właściciela ziemskiego Ryszarda Fähsera. W Marggrabow była przewodniczącą Stowarzyszenia Patriotycznego Kobiet Czerwonego Krzyża (Vaterländischen Frauenvereins vom Roten Kreuz), a później przewodniczącą stowarzyszenia gospodyń wiejskich (Landwirtschaftlichen Hausfrauenvereins). Była współzałożycielką wiejskiego sklepu dla kobiet (Mitgründerin der Verkaufsstelle der Landfrauen). Była także nauczycielką młodych gospodyń domowych i była dumna, że żadna z jej licznych uczennic “nie oblała” egzaminu.

Po wojnie zajmowała stanowisko administracyjne w Związku Okręgowym w Treuburgu (Kreisgemeinschaft Treuburg e.V.). W 1944 r. pani Fähser wyjechała do Niemiec Zachodnich ze swoją synową i – wbrew zakazowi – z dwoma francuskimi jeńcami wojennymi, docierając aż do Getyngi. W Löseck koło Getyngi pracowała jako kierownik firmy w domu opieki, gdzie również mieszkał i zmarł jako rezydent jej chory mąż. Następnie pani Fähser przeprowadziła się z córką do Bremerhaven. Zmarła 18 grudnia 1975 r.

Richard Fähser, urodzony 2 października 1876 r. w Norkitten (ros. Междуречье). Jego żoną była Frida z domu Papendieck. Między innymi był członkiem rady nadzorczej oleckiej szkoły rolniczej (Landwirtschaftsschule).
Rodzina Fähser pochodziła z Lubeki i Bremy. Dziadek Richarda Fähsera przybył do Prus Wschodnich i kupił majątek Ließ w pobliżu Królewca. Potem majątek sprzedał go jako działkę budowlaną (dzielnica Królewca - Ließ). W zamian zakupił majątek Dalheim w pobliżu Królewca. Zmarł 9 grudnia 1950 r. w Löseck koło Nörten-Hardenberg i został pochowany w Oldenburgu.

Hans Hubert Fähser syn Richarda Fähsera i jego żony Fridy, z domu Papendieck, urodził się 30 września 1919 roku. Zginął jako porucznik artylerii w Kurlandii.

Anneliese Clara Marie Fähser córka Richarda Fähsera i jego żony Fridy, z domu Papendieck,, urodzona 12 lutego 1909 r. w Marggrabowie.

Ernst Hermann Fähser syn Richarda Fähsera i jego żony Fridy, z domu Papendieck, urodzony 08 grudnia 1912 r. w Królewcu (Königsberg).

Richard Fähser od razu przestawił gospodarstwo na hodowlę bydła czarno-białego (herdbuchzucht), typowego dla Prus Wschodnich. Ten dział produkcji pozostał aż do 1945 r.  główną podstawą gospodarstwa. Na aukcjach w Insterburgu (Wystruć,  Czerniachowsk) sprzedawano buhaje hodowlane i byczki (Sterken) bardzo dobrej jakości. Utrzymywano 60 krów mlecznych wraz z odpowiednim przychówkiem. W nowo wybudowanej chlewni – według planu budowlanego Izby Rolniczej Prus Wschodnich – trzymano 20 loch hodowlanych i jednego knura. Przychówek sprzedawano jako tuczniki – ponad 200 sztuk rocznie. W gospodarstwie utrzymywano również zimnokrwistego ogiera. Klacze z zaprzęgu były nim kryte, a potomstwo zatrzymywano jako zastępstwo lub sprzedawano.

Widok na majątek Elisenhöhe od strony południowej w okresie międzywojennym. Fähser  F., Gut Elisenhöhe bei Treuburg. Treuburger Heimatbrief, Kreisgemeinschaft Treuburg e.V. Köln, 1990, 20. S. 50-52.

Budynek administracyjny majątku Elisenhöhe. Fähser  F., Gut Elisenhöhe bei Treuburg. Treuburger Heimatbrief, Kreisgemeinschaft Treuburg e.V. Köln, 1990, 20. S. 52.

W „Parey's Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche” z 1929 r. podano dane o majątku Elisenhöhe:
Majątek Elisenhöhe  z folwarkiem Kukowo, właściciel Ernst Papendieck, najemca Fähser, poczta, telegraf, kolej Marggrabowa, odległość 2,5 km, dochód netto z podatku od nieruchomości 1746 RM, łączna powierzchnia 337 ha, pola 182 ha, łąki 10 ha, pastwiska 120 ha, lasy I wody powyżej 1 ha 25 ha, konie 34 szt., bydło razem 130 szt.,  z tego mleczne 55 szt.,  świnie 50 szt.,  żywy inwentarz szt., Specjalność gospodarstwa:  stada z księgi hodowlanej, gospodarka hodowlana nasienna.

Fragment o majątek Elisenhöhe  z podręcznik nieruchomości Pareya. Parey's Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche: Vollständiges Adressbuch. Band Ostpreußen. Verlagsbuchhandlung Paul Parey. Berlin 1929. S. 149. 

W 1930 roku na terenie majątku założono rozległy sad oraz ogród warzywny o łącznej powierzchni 11 hektarów, z nowoczesną, ogrzewaną szklarnię do uprawy pomidorów, liczącą 200 m², wzorowaną na rozwiązaniach z Wiesmoor. Obok niej znajdowała się mniejsza, 60-metrowa szklarnia inspektowa, w której pielęgnowano rośliny przeznaczone do dalszego nasadzenia. Co roku przygotowywano tam również około 700 cyklamenów do wczesnych inspektów. W cieplejszych miesiącach szklarnia ta doskonale sprawdzała się w uprawie ogórków. Całość uzupełniało ponad 200 okien inspektowych, świadczących o dużej skali przedsięwzięcia.

Sad owocowy obsadzono tysiącem półpiennych jabłoni pochodzących z własnej szkółki drzew owocowych. Między rzędami drzew znalazło się miejsce dla 3500 wiśni szlachetnych. W innej części ogrodu uprawiano truskawki, maliny, porzeczki, rabarbar, a także mahonię – rośliny te pełniły funkcję upraw podrzędnych, jednak miały znaczenie dla lokalnych gospodarstw ogrodniczych.

Cały ten dział prowadzono z wyjątkową starannością i znawstwem, dzięki czemu – pod opieką niezwykle zdolnego ogrodnika – przynosił on majątkowi znaczne dochody. Ogrodnikowi pomagali dwaj doświadczeni pomocnicy oraz kilku uczniów, bowiem gospodarstwo ogrodnicze pełniło również funkcję uznanego ośrodka szkoleniowego.

W ramach działalności hodowlanej zajmowano się również drobiarstwem – utrzymywano stadko 500–600 białych niosek rasy leghorn (herdbuchzucht). Co roku wylęgało się tam około 11 tysięcy piskląt, z czego 10 tysięcy trafiało na sprzedaż, a tysiąc pozostawiano na potrzeby własne. Hodowla była prowadzona metodycznie: co roku tworzono cztery linie hodowlane, selekcjonując najlepsze nioski i łącząc je z kogutami nabywanymi na aukcjach w Królewcu. Nad całością czuwała Izba Rolnicza pod kierunkiem profesora Meyera. Zakład hodowli drobiu również przyjmował uczniów i praktykantów.
W majątku kształcono ponadto czterech praktykantów rolnictwa, którzy – dzięki wszechstronności prowadzonej działalności – otrzymywali gruntowne i szerokie przygotowanie zawodowe. Często odbywały się tu wizyty szkół i związków zawodowych, a także egzaminy i próby wiedzy praktykantów kształcących się w gospodarstwie.

Majątek Elisenhöhe w 1940 r. Topographische Karte 1:25000 (Messtischblätter), 19100_Reinkental, Königliche Preussische Landesaufnahme, Reichsamt für Landesaufnahme, Berlin 1940.

Majątek Elisenhöhe  przed II wojną światową. Grenz R., Der Kreis Treuburg Ein ostpreußisches Heimatbuch, Zusammengestellt, im Auftrage der der Kreisgemeinschaft Treuburg, Lübeck 1971. S. 144.

Gdy w 1935 roku majątek przeszedł na własność Friedy Fähser, Elisenhöhe miało powierzchnię 334 hektarów i było gospodarstwem wzorcowym.  W 1938 r. Elisenhöhe administracyjnie należy do miasta Treuburg (Olecko).

Elisenhöhe, osada. – Majątek zostaje 29 grudnia 1853 roku na wniosek jego właściciela, Gottfrieda Zimmermanna, nazwany na cześć królowej. Administracyjnie w 1938 r.: osada miasta Treuburg. Grigat Ch., Die Geschichte des Kreises Treuburg, Czygan, 1938. S. 156.

Ogrzewane szklarnie na pomidory o powierzchni 200 m², zbudowane według modelu Wiesmoora koło Bremy (Niemcy). Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen. Pod red. Klausa Krecha 1990. S. 185. 

Robotnicy odbudowują turbinę wiatrową w 1917 roku, która zasilała pompę wodną na terenie gospodarstwa  Pomagają im rosyjscy jeńcy wojenni. Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen. Pod red. Klausa Krecha 1990. S. 185.

 
Ogrzewane elektrycznie inkubatory dla piskląt. Ein Grenzkreis in Ostpreußen. Pod red. Klausa Krecha 1990. S. 185.

  
Czas żniw w Elisenhöhe. Rozładunek wozów żniwnych w stodole w 1935 r. Kilka lat później tę ciężką pracę ręczną ułatwiały podnośniki. (Höhenförderer oder „Puster").  Ein Grenzkreis in Ostpreußen. Pod red. Klausa Krecha 1990. S. 186.

Frida Fähser z domu Papendieck na fotografii z 1912 r. (Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen. Pod red. Klausa Krecha 1990. S. 184). Fotografia przetworzona przy pomocy ChatGPT.

Nekrolog Fridy Fähser. „Ostpreußenblatt” 25 Januar 1956, S. 27.

Burza wojny i powojenne zgliszcza

1 września 1939 r. Niemcy wypowiedziały wojnę Polsce. Wielu młodych mężczyzn wezwano do służby wojskowej.  W połowie 1944 r. sytuacja na froncie wschodnim zmusiła lokalne władze do wydania polecenia ewakuacji ludności ze wschodniej części powiatu oleckiego. Wyjazd nastąpił 22 lipca 1944 r. w godzinach popołudniowych.  Kolejna ewakuacja ludności Olecka nastąpiła po 22 października 1944 r., tym razem do powiatu mrągowskiego. 

Żołnierze Armii Czerwonej wkroczyli do powiatu oleckiego 22 i 23 stycznia 1945 r. Dzień wcześniej, 21 stycznia 1945 r., jednostki Volkssturmu wycofały się z miasta. Uważano, że słabo uzbrojone oddziały nie mają szans na zatrzymanie nacierających żołnierzy radzieckich. Miasto pozostało wyludnione i bez obrony.

Gospodarstwo rolne Elżbietki zostało przekształcone w tymczasowy obóz pracy. Osadzano w nim więźniów – dawnych mieszkańców powiatu oleckiego narodowości niemieckiej. W samym dworze zakwaterował się wojskowy komendant, który objął zarząd nad powiatem, wraz z oddziałem żołnierzy. Całego terenu strzegli uzbrojeni wartownicy, pilnując, by nikt nie opuścił obozu.

Jednym z zatrzymanych był Mazur z podoleckiej wsi Plewki, Walter Jegutzki, który po latach wspominał pobyt w tym miejscu:

Po opuszczeniu swojego domu ze smutkiem udaliśmy się w nieznane. W Sedrankach rosyjskie wojska zablokowały drogę i przez nieuwagę wpadliśmy w ich ręce. Po przesłuchaniu wysłano nas do wówczas pięknej posiadłości w miejscowości Siejnik.
Główny dom był częściowo spalony. W dwóch czworakach urządzono obóz dla więźniów. Wcześniej mieszkały tu cztery rodziny pracowników; teraz na jedno pomieszczenie przypadało 10 osób, oddzielnie kobiety i mężczyźni. Obóz ogrodzony był drutem kolczastym. Izby ogołocono ze sprzętów. Z czasem zorganizowaliśmy sobie trochę mebli, poduszkę, stołek. Ze wspólnego, wyłożonego luźną słomą miejsca do spania, mogliśmy korzystać tylko w nocy. Zostaliśmy ponownie zarejestrowani i gruntownie przeszukani. Pytano nas o członków partii i ważne osobistości. W obozie przebywały między innymi: pani Levuhn z Olecka wraz z dwoma synami, Heinzem i Gerdem, Helmut Chitralla z Olszewa, jakaś kobieta ze wsi Monety. Kobiet było więcej niż mężczyzn. Trzymano tutaj również młodzież i dzieci w wieku od ośmiu lat.
Jedzenie było tak samo niedobre jak w Wygrynach. Raz na dzień każdy otrzymywał łyżkę cukru; na 10 osób przypadał jeden okrągły chleb. Jedną z kobiet zatrudniono do przygotowywania posiłków. Nie było z czego gotować i codziennie była rzadka zupa, w której pływało coś przypominającego smakiem i zapachem kartofle, buraki albo kapustę. Obóz był silnie strzeżony. Razy padały często i były sowite. Chociaż wyładowano już na nas pierwszą nienawiść, Rosjanie traktowali nas jak niewolników, których życie nie przedstawiało żadnej wartości. Tak wyobrażam sobie średniowieczne więzienie galerników. Kobiety były gwałcone, bito nas do krwi i byliśmy dręczeni w nie¬wyobrażalny sposób. Przy szosie prowadzącej do wsi Rosochackie, w miejscu oddalonym 200 metrów od drogi Olecko-Ełk, grzebano ciała osób, które nie przeżyły cierpień.
Krzyże nie pokazywały miejsca spoczynku ludzi, którzy zapłacili rachunek za przegraną wojnę. Wrzucano ich ciała do dołów bez odprawiania mszy przez osoby duchowne, bez śpiewów, bez kwiatów i bez modlitwy. Z listy „kapitana" skreślano nazwiska zmarłych i praca była kontynuowana. Na posiadłości rezydowali nie tylko „inspektorzy", pilnujący obozu i administrujący gospodarstwem, lecz również najwyższa władza naszego regionu. Mieszkał tu „kapitan", na którego mówiliśmy „podporucznik". Był w randze podpułkownika. Nie wiem, co oznaczał ten stopień. Nie miało to zresztą znaczenia.

Praca dla nas - wygłodniałych ludzi - była ciężka. Stajnie i budynki gospodarcze na posiadłości nie były spalone. Musieliśmy przetransportować stamtąd wszystkie urządzenia, maszyny i silniki. Odsyłano je do Rosji. Wywożono również wyposażenie innych zakładów w okolicy. Nie pozostawiono nawet szyn kolejowych, w tym wąskotorówek.
Kobiety, również moja matka, musiały doglądać bydła i wykonywać inne prace w gospodarstwie. W stajniach były konie i krowy. Konie nie pochodziły z tej posiadłości, lecz prawdopodobnie z zaprzęgów zrabowanych wozów.

W połowie września 1945 roku postanowiono przenieść stado bydła do Zawiązku Radzieckiego. Matkę i kilka innych kobiet przydzielono do pędzenia bydła. Nie chciałem rozstać się z matką i poprosiłem o uczestnictwo w konwoju. Przez Kowale Oleckie ruszyliśmy w kierunku miejscowości Gołdap. Po prawej i lewej stronie biegły poganiające bydło kobiety, czasem widać było rosyjskiego strażnika z karabinem przewieszonym przez ramię. Byłem w konwoju woźnicą. Rosjaniezaładowali na wóz swój bagaż i inne rzeczy.
Musiałem jechać galopem i oddaliłem się od matki. Nie pomogły żadne prośby i błagania. Ona musiała pozostać przy stadzie i iść w kierunku Krylowa, mnie natomiast kazano odprowadzić wóz do Czerniachowska. Matkę przewieziono później do Olecka, a mnie przydzielono do transportu liczącego 2000 więźniów. Wywieziono nas przez Eitkunai do Kowna na Litwie. Stamtąd, po krótkim pobycie w mieście, wysłano nas innym pociągiem w głąb Rosji.

Fotografia z okładki. Nie było powrotu. Wspomnienia wypędzonych. Pod redakcją Herberta Reinoßa. Replika 2008.

Pomimo przekazania władzy administracji polskiej 3 czerwca 1945 roku przez Komendanta Radzieckiego, dwuwładza w miescie trwała do chwili cakowitego opuszczenia wojsk radzieckich 15 września 1945 roku. 

Od Instytutu do Mazurskiego Dworu

Majątek, który wtedy nazywano Elżbietki (od 1947 r. Siejnik) przekazano Związkowi Samopomocy Chłopskiej. Jego pierwszym administratorem był Adam Kamiński. Od 1948 roku do 1950 roku gospodarstwo Siejnik było placówką Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach. Kierował nim wówczas Witold Graniszewski. Następnie obiekt ten przeszedł pod zarząd Instytutu Zootechniki, ale już od 1952 roku został przejęty pod bezpośrednią opiekę resortu rolnictwa - Centralnego Instytutu Rolniczego. Działalnością Siejnika w tym okresie (1952-1954) kierował mgr inż. Józef Lewandowski. Kolejno na krótki okres wszedł w skład jednostek doświadczalnych Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Kierował zakładem w tym czasie inż. Witold Pietraszewski.

Siejnik na mapie z 1954 r. Mapa topograficzna 1 : 25 000, N - 345 - 69 -D (Sedranki). Województwo białostockie. Sztab Generalny W. P. 1954.

Przełomowym dla Siejnika momentem był rok 1956, kiedy to na trwałe został przejęty przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku, ustabilizowało się również jego kierownictwo. Okres sprawowania funkcji dyrektorów Rolniczego Rejonowego Zakładu Doświadczalnego od 1956 roku, bo taką uzyskał wówczas nazwę, wydłużył się znacznie. W latach 1956-1962 jego dyrektorem był inż. Jerzy Górski, następnie do 1966 roku funkcję dyrektora pełnił mgr inż. Władysław Rusiński, a od 1966 roku mgr inż. Kazimierz Bartłomiejczuk, absolwent Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Do pracowników o najdłuższym stażu pracy w Siejniku należeli: Irena Jurkiewicz technik i Maria Zagórska - pracownica administracji oraz pracownicy fizyczni: Jan Piekielniak, Piotr Kosakowski, Piotr Paszkowski, Kazimierz Wiński.

Wypas owiec w Rolniczym Rejonowym Zakładzie Doświadczalnym w Siejniku. Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wakar A.,  Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn, 1974. S. 269.

W chwili powstania Instytutu Sadownictwa (1951 r.) w Skierniewicach na terenie Siejnika wydzielono obszar na cele doświadczalne w sadownictwie. Pod tym względem Siejnik podlegał Instytutowi Sadownictwa, mimo organizacyjnego podporządkowania Instytutowi Zootechniki. Wówczas powstał tu sad „Elżbietki" (w 1972 r. powierzchnia jego wynosiła ponad 40 ha), którego właściwym twórcą była docent dr Anna Korsak, kierująca także doświadczeniami i pracami sadowniczymi. Prowadzone doświadczenia miały bardzo poważne znaczenie naukowe i gospodarcze, gdyż dowodziły możliwości efektywnego rozwijania gospodarki sadowniczej na tych ziemiach. Prace te nie stanowiły jednakże podstawowego nurtu w działalności RRZD Siejnik. Jego działalność była znacznie bogatsza i obejmowała następujące dziedziny: produkcję roślinną, produkcję zwierzęcą, sadownictwo, pszczelarstwo, ekonomikę rolnictwa. 

Głównym zadaniem było rozwijanie postępu rolniczego w rejonie działania, to jest na obszarze ośmiu powiatów: augustowskiego, dąbrowskiego, ełckiego, gołdapskiego, grajewskiego, oleckiego, sejneńskiego i suwalskiego. Szczególnie wiele miejsca poświęcono sprawie podniesienia produkcyjności pastwisk. Między innymi warto wskazać, że doprowadzono tu plony zielonej masy do poziomu przekraczającego 480 q z 1 ha, posługując się także deszczownią dostarczającą niezbędnej ilości wody na te użytki rolne w okresie wegetacji traw. Opierając się głównie na własnej bazie paszowej, zakład uzyskiwał wydajność mleka od krowy średnio powyżej 3,5 tysiąca litrów rocznie. Jedna owca dostarczała w ciągu roku ponad 5 kg wełny. Plony 4 zbóż przekraczały średnio 31 q z 1ha.  Podane powyżej niektóre z wyników produkcyjnych Rolniczego Rejonowego Zakładu Doświadczalnego dobrze świadczą o jego działalności. (Olecko. Z dziejów miasta i powiatu. 1974.)

Działalność Rolniczego Rejonowego Zakładu Doświadczalnego w Siejniku zakończyła się w 1989 r.

W latach 1987-1991 na północ od dworu wybudowano 13 budynków osiedla Siejnik I (nazwę tę nadano w 1996 r.). Osiedle domów jednorodzinnych położone w pobliżu Mazurskiego Dworu nazywano Siejnik II. Ze względu na kształt przebiegającej tam ulicy używano nieoficjalnej nazwy Podkowa. 29 września 2020 r. uchwałą Rady Miejskiej w Olecku połączono oba osiedla, tworząc jednostkę pomocniczą o nazwie Osiedle Siejnik. Dawny dwór i majątek przyłączono do gminy Rosochackie.

Załącznik do uchwały Rady Miejskiej w Olecku. https://edzienniki.olsztyn.uw.gov.pl/WDU_N/2020/4120/oryginal/akt.pdf

W 1998 roku na Osiedlu Siejnik ukończono budowę Szkoły Podstawowej Nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi im. ks. Jana Twardowskiego.

Widok na wejście do szkoły w 2011 r.

W 2005 roku niszczejący zespół budynków i zaniedbany park kupili prywatni właściciele, którzy postanowili zaadaptować obiekt na restaurację z noclegami. Pod nadzorem konserwatora zabytków przeprowadzono remont budynku dworu. 

Podział wewnętrzny dworu był wielokrotnie zmieniany po 1945 roku. Ze starej konstrukcji zachowały się jedynie ściany nośne. W okresie, gdy w budynku mieścił się Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny, funkcjonowały w nim biura i laboratoria, a przestrzeń została podzielona ścianami na liczne pomieszczenia.
W 2006 roku od nowa przebudowano ściany wewnętrzne oraz zakończono remont części prywatnej.
W 2008 roku obiekt gastronomiczno-hotelowy pod nazwą „Mazurski Dwór” przyjął pierwszych gości.

Jesienią 2014 roku położono nową nawierzchnię na drodze dojazdowej do dworu od strony drogi głównej Olecko – Ełk.

Sąd Rejonowy na Osiedlu Siejnik w Olecku.

Kościół pw. Świętej Rodziny na Osiedlu Siejnik w Olecku.

1 lipca 1990 roku biskup warmiński Edmund Piszcz erygował nowa parafię. Nabożeństwa odbywały się początkowo w skromnej kaplicy, a budowę kościoła rozpoczęto w 1999 roku. Pierwszym proboszczem został ks. Jan Łapin, a po nim funkcję tę z nominacji biskupa ełckiego Wojciecha Ziemby pełnił ks. Mieczysław Banek.

W 1956 roku pani Frieda Fähser udostępniła redakcji gazety „Das Ostpreußenblatt” fotografie z majątku Elisenhöhe, przedstawiające przebieg tradycyjnych wiejskich dożynek w 1937 r., zwanych „Plonem”. Artykuł towarzyszący zdjęciom przygotowała Ruth Geede.

Na fotografiach uwieczniono moment, gdy żniwiarze, prowadzeni przez administratora majątku oraz orkiestrę, opuszczają farmę. W kolejnych ujęciach kobiety śpiewają pieśni, zrywają ostatnie kłosy kukurydzy i wiążą je w symboliczny snop – „plon”. W tle rozbrzmiewa hymn: „Oto Bogu dajcie dziękczynienie!”, grany uroczyście przez orkiestrę.

Kobiety ubrane są odświętnie – na głowach mają świeżo wykrochmalone chusty, które kontrastują z ich opalonymi twarzami. Ich stroje i buty wyglądają na nowe, starannie dobrane na tę wyjątkową okazję. Mężczyźni naciągnęli czapki z daszkiem nisko na czoła, a kosy błyskały w słońcu, unoszone nad lewymi ramionami. Całość dopełnia pieśń, napisana niegdyś przez starego księdza z Kallinowa:

Pole stało się białe,
kłosy zboża pochylają się,
by oddać cześć swemu Stwórcy...

Wiejskie dożynki „Plon” w majątku Elisenhöhe. Das Ostpreußenblatt, Jahrgang 7 / Folge 33, Hamburg, 18. August 1956 / Verlagspostamt Leer (Ostfriesland) S. 9.

Wiejskie dożynki „Plon” w majątku Elisenhöhe. Das Ostpreußenblatt, Jahrgang 7 / Folge 33, Hamburg, 18. August 1956 / Verlagspostamt Leer (Ostfriesland) S. 9.

 
Właściciel majątku Richard Fähser z wieńcem żniwnym (Erntekrone). Das Ostpreußenblatt, Jahrgang 7 / Folge 33, Hamburg, 18. August 1956 / Verlagspostamt Leer (Ostfriesland) S. 9.

Wiejskie dożynki „Plon” w majątku Elisenhöhe. Das Ostpreußenblatt, Jahrgang 7 / Folge 33, Hamburg, 18. August 1956 / Verlagspostamt Leer (Ostfriesland) S. 9.

Rodzina Zimmermannów to jedna z wielu mazurskich rodzin, której los wpisuje się w szeroki kontekst historii Prus Wschodnich, gdzie języki, kultury i tradycje polska i niemiecka współistniały i uzupełniały się przez wieki. Historia Zimmermannów jest świadectwem tej złożonej tożsamości regionu — i tragicznego końca świata, który przeminął wraz z zawieruchą II wojny światowej.

Siejnik. Dwór, zespół parkowo-dworski. Opracowany na podstawie karty ewidencyjnej zabytku Nr. 6256 z 1993 r.

Układ przestrzenny zespołu parkowo-dworskiego  jest nietypowy. Część mieszkalna powstała w sposób spójny wokół półkolistego dziedzińca, otoczonego pętlą drogi dojazdowej. Po przeciwnej stronie dziedzińca rozciąga się park. Część dworska z budynkami folwarcznymi została rozmieszczona wokół dużego, wydłużonego dziedzińca na planie czworoboku. Na wschód od dworu stoi oficyna, a zabudowania gospodarcze zamykają dziedziniec od wschodu i zachodu.
Pierwotny układ zespołu uległ dużym zmianom w czasie działalności zakładu doświadczalnego. Niektóre budynki gospodarcze zostały odbudowane na dawnych fundamentach.

Dwór jest częścią dawnego zespołu parkowo-dworskiego, w skład którego wchodzą także budynki gospodarcze. Do obiektu prowadzi aleja dojazdowa. Budynek jest wolnostojący.
Dwór zbudowany z cegły i otynkowany. Ma jedną kondygnację i jest częściowo podpiwniczony. Stropy są drewniane, dach pokryty dachówką ceramiczną, a stolarka okienna i drzwiowa wykonana z drewna. W środku znajdują się betonowe posadzki oraz schody.
Budynek ma kształt oparty na prostokącie z niewielkimi dobudówkami. Główna część przykryta jest dachem dwuspadowym, a niektóre ryzality – dachami trójspadowymi.

Fasady (elewacje):
•    Elewacja wschodnia (od strony parku): ma 12 osi i wyróżnia się werandą z dużymi schodami. Środkowa część werandy mieści wejście, a boki mają przeszklone ściany.
•    Elewacja zachodnia (od strony podjazdu): 10-osiowa, z dwoma ryzalitami i wejściami prowadzącymi przez schody. W narożniku znajduje się zejście do piwnicy.
•    Elewacja północna: symetryczna, z trzema osiami i prostymi oknami.
•    Elewacja południowa: bardziej zróżnicowana, z ryzalitem, schodami do piwnicy i oknami o różnych kształtach.
Układ pomieszczeń jest trójtraktowy – z dużym holem pośrodku, w którym znajduje się klatka schodowa. Kubatura: 2310 m3. Powierzchnia użytkowa: 453 m2 (parter). 

Plan majątku Siejnik w 1994 r. Siejnik. Zespół dworsko-parkowy.  Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Numer karty: 6255, kartę wykonał Adam Żulpa, grudzień 1994, plany i rysunki Adam Żulpa listopad 1994 r., autor fotografii Adam Żywiczyński, listopad 1994 r. Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie. Dokument w PSOZ OW Suwałki.

Widok na "Mazurski Dwór" od strony parku. Stan z 2015 r. 

Klatka schodowa w Mazurskim Dworze. Stan z 2015 r.

Plan dworu Siejnik w 1994 r. Siejnik. Dwór zespół dworsko-parkowy.  Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Numer karty: 6255, kartę wykonał dr Maciej Ambrosiewicz, styczeń 1994, autor fotografii Maciej Ambrosiewicz, listopad 1992 r. Plany, rysunki Adam Żulpa, grudzień 1992. Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie. Dokument w PSOZ OW Suwałki.

Szklarnie zakładu Siejnik w 1994 r. Siejnik. Zespół dworsko-parkowy.  Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Numer karty: 6255, kartę wykonał Adam Żulpa, grudzień 1994, plany i rysunki Adam Żulpa listopad 1994 r., autor fotografii Adam Żywiczyński, listopad 1994 r. Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie. Dokument w PSOZ OW Suwałki.

Widok na dziedziniec w 1994 r. od strony dworu. Siejnik. Zespół dworsko-parkowy.  Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Numer karty: 6255, kartę wykonał Adam Żulpa, grudzień 1994, plany i rysunki Adam Żulpa listopad 1994 r., autor fotografii Adam Żywiczyński, listopad 1994 r. Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie. Dokument w PSOZ OW Suwałki.

Widok na dziedziniec w 1994 r. W głębi fotografii widoczny jest dwór. Siejnik. Zespół dworsko-parkowy.  Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Numer karty: 6255, kartę wykonał Adam Żulpa, grudzień 1994, plany i rysunki Adam Żulpa listopad 1994 r., autor fotografii Adam Żywiczyński, listopad 1994 r. Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie. Dokument w PSOZ OW Suwałki.

Pochodzenie nazw Elisenhöhe, Elzbietki, Siejnik

Elisenhöhe to niemiecka nazwa, która dosłownie oznacza „Wzgórze Elizy”. „Elisen” to forma dzierżawcza od imienia Elisa lub Elise (niem. forma Elżbiety). „Höhe” znaczy „wzgórze” lub „wzniesienie”. Ta nazwa była typowa dla majątków ziemskich w Prusach Wschodnich, często nadawana na cześć kobiet z arystokracji lub rodziny właściciela majątku.

Tutlies A. w "Güter und Großbauernhöfe im Kreis Treuburg…" na 222 stronie podaje, że nazwa majątku nie pochodziła od imienia właścicielki hotelu „Königlicher Hof” Elise Zimmermann, lecz królowej pruskiej Elisabeth Louise von Wittelsbach (Elżbietą Ludwiką Wittelsbach).  Król pruski Fryderyk Wilhelm IV wielokrotnie przebywał w okolicy i nocował w hotelu pani Zimmermann w Marggrabowej. Majątek otrzymał nazwę „Elisenhöhe” 29 grudnia 1853 roku.

Nazwa hotelu „Königlicher Hof” pochodziła z języka niemieckiego i po polsku oznacza: „Królewski Dwór” lub „Królewski Zajazd”. Königlicher – „królewski”, Hof – może oznaczać „dwór”, „dziedziniec”, ale też w kontekście hotelowym: „zajazd”, „gospoda” lub po prostu „hotel”. Nazwa sugerowała więc eleganckie, historyczne miejsce, w którym rezydował król.

Wersję o pochodzeniu nazwy majątku od imienia żony króla Elżbiety podaje również Tomasz Chrzanowski w pracy zbiorowej „Dzieje Olecka 1560-2010”.

W książce „Ziemia Olecka z bliska i z daleka”  na stronie 52 burmistrz Olecka Feliks Jordan-Lubierzyński opisał swoje pierwsze dni pracy po przybyciu do miasta 17 maja 1945 roku.

Posługując się niemiecką mapą powiatu na zlecenie starosty przemianowałem na polskie także niemieckie nazwy poszczególnych wsi. Odnośnie niektórych wsi było to łatwe, gdyż miały one starodawne polskie nazwy, świadczące o polskim pochodzeniu pierwotnych ich mieszkańców.

W Urzędzie Miejskim w Olecku przechowywana jest mapa z jego odręcznymi poprawkami Feliksa Jordana-Lubierzyńskiego, na której widnieją dwie nazwy dawna Elisenhöhe (przekreślona) i nowa Elżbietki. 
Nazwa Elżbietki to polska wersja, zdrobnienie dawnej nazwy miejscowości (odnoszące się do imienia Elżbieta/Elisa) pomijająca słowo Höhe (czyli „wzgórze”).

Dawna nazwa Elisenhöhe (przekreślona) i nowa Elżbietki nadana przez Feliksa Jordana-Lubierzyńskiego. Meinhold-Mittelbach-Entfernungskarte. Kreis Treuburg Regierungsbezirk Gumbinnen. 1:75 000 1936.

Nazwa Siejnik ustalona podana w rozporządzeniu Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 г. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości. M.P. 1947 nr 37 poz. 297. S. 3. nie wpisuje się w lokalne tradycje toponimiczne, nie była zbliżona fonetycznie do niemieckich oryginałów oraz nie miała związku z lokalnymi cechami geograficznymi lub historycznymi.
Etymologia nazwy „Siejnik” prawdopodobnie pochodzi od słowa „siej” (forma czasownika „siać”) + przyrostek -nik, typowy dla nazw miejscowych w języku polskim. „Siejnik” może więc oznaczać miejsce siania, obsiewania – czyli gruntów rolnych. To pasowało do funkcji miejscowości jako majątku rolnego.

Być może członkowie Komisji Ustalania Nazw Miejscowości znali historię przyjaźni właścicielki dworu z Fryderykiem Wilhelmem IV oraz opowieść o siejach, które w podarunku trafiały na jego królewski stół — i to właśnie ta opowieść zainspirowała ich do nadania miejscowości nowej nazwy: „Siejnik”.

Fragment rozporządzenia Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 г. M.P. 1947 nr 37 poz. 297. S. 3.

W 1951 r. na wschód od drogi Olecko - Ełk założono sad doświadczalny Instytutu Sadownictwa w Skierniewicach pod nazwą sad „Elżbietki”.

W 1993 r. dla potrzeb Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Suwałkach opracowana została karta ewidencyjna zabytku "Siejnik. Dwór, zespół parkowo-dworski. Nr. 6256". W pozycji 12 autor tekstu dr Maciej Ambrosiewicz dokonał następującego zapisu: "... Siejnik (od nazwiska jednego z dwóch Polaków, którzy oddali swoje głosy za przyłączeniem Kreis Oletzko do Polski w referendum)".

Udało się uzyskać wyjaśnienie autora opisu karty zabytku. Materiały do karty zostały zebrane w siedzibie  Zootechnicznym Zakładzie Doświadczalnego istniejącego w zespole parkowo-dworskim. Informację o „panu Siejniku”, który w plebiscycie z 1920 roku miał głosować za Polską, prawdopodobnie podał dyrektor Zakładu.

Zatem dane zawarte w karcie zabytku o pochodzeniu nazwy miejscowości Siejnik są zasłyszane i niepotwierdzone żadnym źródłem.

Fragment karty zabytku, pozycja 12.  Siejnik. Dwór, zespół parkowo-dworski. Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Numer karty: 6256, kartę wykonał dr Maciej Ambrosiewicz, styczeń 1994. Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie. Dokument w PSOZ OW Suwałki.

Zespół dworsko-parkowy w Siejniku jest wpisany do rejestru zabytków (nr rej. A-3568 z 24.09.1993).

Widok na "Mazurski Dwór" z północy.

Historia majątku Elisenhöhe/Siejnik, to opowieść o nieustannej transformacji – od ziemskiej posiadłości, przez wzorowe gospodarstwo rolne odwiedzane przez króla, po powojenny obóz pracy, działalność Rolniczego Rejonowego Zakładu Doświadczalnego i wreszcie nowoczesny obiekt restauracyjno-hotelowy. To świadectwo złożonej tożsamości Mazur, regionu, gdzie kultury i języki splatały się, a ludzkie losy były nierozerwalnie związane z burzliwymi wydarzeniami historii.

Dziekuję Pani Helga Lüttgen za pomoc w odnalezieniu listów króla Fryderyka Wilhelma IV pisanych do Elisabeth Zimmermann.

Literatura: 

• Dzieje Olecka 1560-2010, red. S. Achremczyk, Olecko 2010. S. 290.
• Fähser  F., Gut Elisenhöhe bei Treuburg. Treuburger Heimatbrief, Kreisgemeinschaft Treuburg e.V. Köln, 1990, 20. S. 50-52.
• Frenzel  J. T., Beschreibung des Kreises Oletzko, Regierungsbezirks Gumbinnen, in geschichtlicher, statistischer und topographischer Beziehung. Marggrabowa: Peglau 1870. 
• Geede R., Heute feiern wir den Plon. W: Wir binden die Ernte. Ostpreußischer Erntedank, S. 18. https://ostpreussen.de
• Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1905 und anderer amtlicher Quellen. Heft 1: Gemeindelexikon für die Provinz Ostpreußen. Verlag des Königlichen Statistischen Landesamts, Berlin 1907, S. 194.
• Grenz R., Der Kreis Treuburg Ein ostpreußisches Heimatbuch, Zusammengestellt, im Auftrage der der Kreisgemeinschaft Treuburg, Lübeck 1971.
• Grigat Ch., Die Geschichte des Kreises Treuburg,  1938.
• Handbuch des Grundbesitzers im Deutschen Reiche, Berlin, Königreich Preußen, 3. Auflage, Die Provinz Ostpreußen. Ellerholz, Paul; Lodemann, H. Berlin 1879. S. 222-223.Herrmann-Skrodzki G., Pfarrer, Gutsherren und Gelehrte. Historische Skizzen aus der Chronik einer ostpreußischen Familie 1545-1945. München/ Ost- und Westpreußenstiftung, 1991.
• Jackiewicz-Garniec M., Garniec M., Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich.  Arta 2001.
• Jegutzki W., Relacja z ciężkich czasów. W: Reinoss H., Nie było powrotu - Wspomnienia wypędzonych.  Replika 2008.
• Onnen E., Volkhardt U., Paul Korff ein Architektenleben. Lukas Verlag 2017.
• Parey's Handbuch des Grundbesitzes im Deutschen Reiche: Vollständiges Adressbuch. Band Ostpreußen. Verlagsbuchhandlung Paul Parey. Berlin 1929.
• Siejnik. Zespół dworsko-parkowy.  Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa. Numer karty: 6255, kartę wykonał Adam Żulpa, grudzień 1994, plany i rysunki Adam Żulpa listopad 1994 r., autor fotografii Adam Żywiczyński, listopad 1994 r. Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie. Dokument w PSOZ OW Suwałki.
• Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen. Pod red. Klausa Krecha 1990.
• Tutlies A., Güter und Großbauernhöfe im Kreis Treuburg/Oletzko. Kreisgemeinschaft Treuburg, 2001. S. 250-251.
• Tutlies A., Heiteres Und Ernstes Aus Oletzko: Ein Landkreis In Ostpreussen. Books on Demand. 2007.
• Tutlies A., Menschen aus dem Kreis Treuburg, Oletzko. Kreisgemeinschaft Treuburg, 2002.
• Wakar A., Olecko - z dziejów miasta i powiatu. Wyd. Pojezierze, Olsztyn 1974.

https://jezykotw.webd.pl/wiki/Użytkownik:Dynozaur/Nazwy_miejscowe_w_Prusiech#Powiat_olecki:

https://www.olecko.info/aktualnosc-81-lata_powojenne_w_olecku.html

https://ofb-treuburg.portal-ostpreussen.de/getperson.php?personID=I117252&tree=ofb_treuburg

Józef Kunicki
2025