W lutym 2024 r. olecki kolekcjoner zabytków Pan Zdzisław Bereśniewicz kupił w Izraelu pięćdziesiąt numerów tygodnika "HaMagid". Dzięki temu mogłem przeglądnąć teksty i przetłumaczyć ich część na język polski.
HaMagid – (hebr. המגיד), (pol. kaznodzieja, posłaniec), był pierwszym tygodnikiem wydawanym w języku hebrajskim. Pierwszy numer ukazał się 4 czerwca 1856 r. (słowo „gazeta” jeszcze nie funkcjonowało powszechnie, dlatego też „HaMagid” określano jako „list kronik”. Pod wieloma względami jego powstanie zapoczątkowało nowoczesną prasę hebrajską. Wydawany był co tydzień w Ełku (Lyck, Preußen), a od 1856 r. do 1903 r. w Berlinie, Krakowie i Wiedniu.
Numer 1 "Ha-Magid" z 1871 r.
Założyciel "Ha-Magid" rabin Eliezer Lipman Silberman, określił charakter i orientację pisma, a jego stanowisko na przestrzeni lat pozostawało w zasadzie niezmienne. Redaktor "Ha-Magid" reprezentował punkt widzenia umiarkowanych religijnych Żydów. Był przeciwny reformom religijnym, gorąco popierał przesiedlenia do Izraela, powołując się na połączenie uzasadnień religijnych i narodowych. Był jednym z najwcześniejszych zwiastunów ruchu syjonistycznego.
Tygodnik zapoczątkował i pielęgnował nowoczesny gatunek esejów opiniotwórczych w języku hebrajskim. Wśród artykułów pojawiała się także poezja, artykuły naukowe i felietony. Publikowano prace niektórych czołowych pisarzy i intelektualistów żydowskich XIX wieku. W szczytowym okresie nakład gazety wynosił 1800 egzemplarzy.
Docelową grupą odbiorców tygodnika "HaMagid" byli czytelnicy żydowscy z Rosji. Ze względu na obszerną treść był rozsyłany do wielu społeczności żydowskich w Europie, Ameryce, a także docierał do Palestyny i Persji. Silberman w 1880 r. przeszedł na emeryturę. Zmarł w 1882 r. po długiej chorobie.
W 1880 r. redaktorem został David Gordon, prawa ręka Silbermana. W latach 1885 -1890 tygodnikiem kierowała jego córka Gertruda (Gittel) Gordon.
Tygodnik "Ha-Magid" był pionierem w przekazywaniu wiadomości z całego świata w języku hebrajskim, a zwłaszcza ze świata żydowskiego, z tłumaczeń prasy ogólnej, albo pochodzących z oryginalnych doniesień od korespondentów.
Eliezer Lipman Silberman ( אליעזר ליפמן זילברמן). The National Library of Israel collection. https://he.wikipedia.org/wiki/אליעזר_ליפמן_זילברמן
W tygodniku "Ha-Magid" z 4 stycznia 1871 r., znalazła się informacja, przekazana przez korespondenta z oblężonego przez wojska pruskie Paryża. Niestety te słowa są cały czas aktualne.
Tylko krew! Każdy człowiek rodzi się z krwi. Jakże prawdziwe są słowa jednego z wielkich mędrców naszych czasów, który powiedział, że narody osiągnęły obecnie okres krwi. W ostatnich latach narody stały się przyzwyczajone do wojny do tego stopnia, że należy się obawiać, że stała się ona ich prawem i prędko nie wyjdziemy z tego strasznego okresu.
Nie ma prawie żadnego okresu w historii świata, w którym były wojny tak częste i straszne, jak przez ostatnie piętnaście lat. Ileż krwi, ludzkiej krwi przelano jak wodę w wojnach krymskich, włoskich, austriackich, amerykańskich i największej ze wszystkich w tej wojnie we Francji, a wszystko to w krótkim czasie i kto wie, co przyniesie nam los przez następne lata. W wyniku tych wojen zmienił się porządek Europy...
Fragment powyższego tekstu z 1 numeru "Ha-Magid" z 1871 r.
W następnych numerach tygodnika więcej informowano o wojnie francusko-pruskiej. W tym czasie trwało oblężenie Paryża przez wojska pruskie (od 19 września 1870 r. do 28 stycznia 1871 r.), które zakończyło się kapitulacją miasta i proklamacją Cesarstwa Niemieckiego oraz wkrótce wybuchem komuny paryskiej.
Od 1893 r. rosyjska cenzura zakazała dystrybucji tygodnika "Ha-Magid" w Rosji, co poważnie zaszkodziło jego znaczeniu i finansowaniu, a ostatecznie doprowadziło do zamknięcia. Tygodnik przemianowano na "HaMaggid LeIsrael", (hebr. הַמַּגִּיד לְיִשְׂרָאֵל), (pol. kaznodzieja, posłaniec do Izraela).
Literatura:
- Eliezer Lipman Zilberman, [w:] https://he.wikipedia.org/wiki/אליעזר_ליפמן_זילברמן
- Hayim Toren, „Ha-Magid: Ha-Shavu’on ha-’ivri ha-ri’shon ve-’orkho R. David Gordon”, [w:] Anakh, wyd. Joseph Aricha, s. 232–245 (Tel Awiw, 1954).
- Mekize Nirdamim, [w:] Jewish Encyclopedia [online] http://jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=378&letter=M&search=Nirdamim.
- Menuḥah Gilbo'a, „Ha-Magid”, [w:] Leksikon ha-'itonut ha-'ivrit ba-me'ot ha-shemoneh 'esreh veha-tesha' 'esreh, s. 117–135 (Jerozolima i Tel Awiw, 1992).
- Gazeta "Ha-Maggid" z Ełku, czyli początki żydowskiego dziennikarstwa, [w:] https://pruskihoryzont.blogspot.com/2013/02/hebrajska-gazeta-ha-maggid-z-eku-czyli.html
- Silberman, Eliezer Lipman, [w:] Jewish Encyclopedia [online] https://jewishencyclopedia.com/articles/13657-silberman-eliezer-lipman.
- Spis zarchiwizowanych numerów HaMagid z lat 1856 – 1903 na stronie WWW www.nli.org.il, [w:] https://www.nli.org.il/he/newspapers/?a=q&hs=1&r=1&results=1&txf=txIN%7CtxTI&puq=mgd&txq=%D7%94%D7%9E%D7%92%D7%99%D7%93&e=-------he-20--1--img-txIN%7CtxTI--------------1
- http://www.jpress.nli.org.il
- https://yivoencyclopedia.org
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Hamagid
- https://he.wikipedia.org/wiki/אליעזר_ליפמן_זילברמן
Józef Kunicki
2024
