Kilka dni temu przeczytałem wiadomość od Pana Jerzego Łapo z Węgorzewa, że w numerze 96 „Gazety Ludowej” z 9 grudnia 1896 roku, ukazującej się w Ełku (dawnym Lyck), znalazła się taka oto wiadomość nadesłana z „powiatu oleckowskiego”:
Że podróż z Margarbowy [Olecka] do Mosznów [Możnych] 12 godzin trwać może, także się zdarza. A wydarzyło się to chałupnikowi Ch. Powracając z targu o godzinie 4 po południu, Ch. wsiadł do łodzi i chciał nią zajechać do Mosznów [do przepłynięcia miał najpewniej około 300 metrów, przy wodzie stojącej taki dystans powinien był pokonać w 10-15 minut].
Będąc na środku jeziora, kra lodowa była tak gęstą, że Ch. pomimo wszystkich sił nie mógł dalej jechać. Nadszedł i zmrok, a Ch. czuł się tak zmęczonym, że o dalszej jeździe nie było mowy. Począł więc wołać o ratunek, który po kilkogodzinnej pracy przebił się przez krę i wyratował skostniałego i zamarzłego chałupnika”.
Szybciej byłoby na piechotę. Obejście jeziora od południa zajęłoby jakąś godziną z kwadransem (około 5 km), od północy niecałe 2 godziny (około 6,5 km). Ale może Ch. był zapalonym wioślarzem?
Pamiętam w latach sześćdziesiątych XX wieku aby skrócić drogę z Możnych do Olecka można było skorzystać z pomocy przewoźnika. Na wysokiej skarpie Jeziora Oleckie Wielkie (na wysokości ulicy Mazurskiej nr. 5) siedział starszy pan i czekał na znak lub okrzyk z drugiej strony jeziora. Przewoźnika nazywaliśmy Kończyk. (Od czytelników FB dowiedziałem się, miał na nazwisko Józef Kończyk i był dziadkiem mojego kolegi "z ulicy". Zapłatą za przewiezienie były drobne pieniądze lub towary spożywcze przewożone na targ do Olecka. Nadal na zboczy nad jeziorem jest zapomniana, zarośnięta trawą, zygzakowata, kręta dróżka. Kiedy spacerując nad jeziorem przechodzę w pobliżu to przypominam sobie pochyloną sylwetkę Pana Józefa siedzącego na "skarpie" i patrzącego na jezioro.
a.jpg)
Trasa przeprawy łodzią na mapie topograficznej. Topographische Karte 1:25000 (Messtischblätter), Treuburg, Königliche Preussische Landesaufnahme, Reichsamt für Landesaufnahme, Berlin 1943.
Na mapie topograficznej z 1930 roku jest oznaczenie informujące o istniejącej w tym miejscu "przeprawie łodzią dla ludzi" K.F. - Kahnfähre. Przeprawa zaczynała się przy uliczce dochodzącej do jeziora (dzisiaj koło policji) na drugą stronę jeziora do miejsca zwanego „Holüber". Kiedy przewoźnik z łodzią był po drugiej stronie jeziora przywoływano go okrzykiem „Holüber!” („przypływaj!”). W pobliżu przystani nad jeziorem było miejsca nazywane Schneeberg (Śnieżna Góra). Nazwa „Śnieżna Góra" prawdopodobnie pochodziła stąd, gdyż zimą wiatry północne i północno-wschodnie nawiewał na skarpie dużą ilość śniegu, który zalegał długo wiosną jeszcze przez wiele dni zanim się roztopił.
Na innej mapie z 1935 roku trasa przeprawy jest zaznaczona 100 metrów bardziej na południe i przebiega dokładnie w tym miejscu jak po wojnie.
Do dzisiaj zachowały się pozostałości fundamentów gospodarstwa "Schneeberg". Na Wiewiórczej Ścieżce blisko tego miejsca jest ławka, z której jest piękny widok na miasto z górującymi nad domami wieżami obu kościołów.
.jpg)
Pradziadek ze Śnieżnej Góry pilnuje prawnuka. Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen Red. Klaus Krech. Kommisions-Verlag G. Rautenberg, 1990.
Z tej rodziny muszkieter Tertel Mathis z 2 Kompanii 43 Ostpreußisches Infanterie-Regiment zginął w wojnie francusko - niemieckiej 1870-71.
.jpg)
Gospodarstwo „Schneeberg” na stromym brzegu Jeziora Oleckie Wielkie (Przystań dla łodzi „Holüber"). Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen Red. Klaus Krech. Kommisions-Verlag G. Rautenberg, 1990.
.jpg)
Łodzie przy przystanii. Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen Red. Klaus Krech. Kommisions-Verlag G. Rautenberg, 1990.
b.jpg)
Widok na drugą stronę Jeziora Oleckie Wielkie. Grenz R., Der Kreis Treuburg Ein ostpreußisches Heimatbuch, Zusammengestellt, im Auftrage der der Kreisgemeinschaft Treuburg, Lübeck 1971.
Widok na Jezioro Oleckie Wielkie. Na drugim brzegu Schneeberg. Na dole rybacy wycinają bryły lodu z powierzchchni zamarzniętego jeziora. Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen Red. Klaus Krech. Kommisions-Verlag G. Rautenberg, 1990.
Zaprzęg konny z saniami na Jeziorze Oleckie Wielkie 9 marca 1915 r. Fotografia ze zbiorów Ł. Skubisza www.zarchiwumo.pl.
Literatura:
- Czygan, A., Aus Treuburgs Okelkammer, 1-6,Treuburg,1940.
- Demby R., Olecko. Czasy, ludzie, zdarzenia. Wydawca: Urząd Miejski w Olecku 2000.
- Demby R., W straduńskiej puszczy. Z dziejów osadnictwa na ziemi oleckiej, Olecko 1998.
- Dzieje Olecka 1560-2010, red. S. Achremczyk, Olecko 2010.
- Geschichte von Marggrabowa bzw. Olecko bzw. Treuburg, w: Treuburger Heimatbrief, Kreisgemeinschaft Treuburg e.V. nr 47 s. 77.
- Grenz R., Der Kreis Treuburg Ein ostpreußisches Heimatbuch, Zusammengestellt, im Auftrage der der Kreisgemeinschaft Treuburg, Lübeck 1971.
- Grigat Ch., Die Geschichte des Kreises Treuburg, 1938.
- Treuburg. Ein Grenzkreis in Ostpreußen Red. Klaus Krech. Kommisions-Verlag G. Rautenberg, 1990.
- Tutlies A., Heiteres Und Ernstes Aus Oletzko: Ein Landkreis In Ostpreussen. Books on Demand. 2007.
