W I Liceum Ogólnokształcącym (LO) w Olecku, 18 kwietnia 2023 r., uczniowie naszych szkół ponadpodstawowych poznali dawne zwyczaje wielkanocne. To jest chodzenie z gaikiem oraz wykup lub wykupek. Wszystko to było możliwe za sprawą zespołu Sedranianki i Świętowiacy.
Na czym polegało wielkanocne chodzenie z gaikiem?
Było ono związane z wiosną i świętami wielkanocnymi. W lany poniedziałek kolędnicy obchodzili „zagrody”, niosąc gaik. To jest zieloną gałązkę, która była przystrojona kolorowymi wstążkami. Zielony symbolizował odrodzenie się przyrody. A kolorowe ozdoby podkreślały różnicę między wiosną a zimą.
Nieodłącznym jego elementem była piosenka z życzeniami szczęścia i pomyślności. To ją kolędujący składali odwiedzanym gospodarzom.
Gaik odbywał się tuż po innym tradycyjnym obrzędzie, tj. chodzeniu po Alleluja. Gdy w nocy z niedzieli wielkanocnej na poniedziałek mieszkańcy wsi odwiedzali kolejne domostwa, śpiewając im pieśń o zmartwychwstaniu. Jeżeli zabrakło czasu, żeby z gaikiem odwiedzić wszystkie domy, to obrzęd był kontynuowany w niedzielę przewodnią. Czyli tydzień po świętach wielkanocnych.
Czym był wykup?
To także mazurski zwyczaj wielkanocny. Po wsiach chodziły grupy, zwane wykupniokami. Wykrzykiwali oni rytmicznie niedługie, wierszowane oracje. Były one nazywane przeproskami lub wyrockami. Za wykrzyczany wyrocek dostawali wykupek. Były to na przykład malowane jaja, świąteczne pieczywo czy kiełbasa.
Repertuar wykupnioków składał się z:
- zapytania o to, czy mogą oni wejść do izby,
- odśpiewania pieśni z refrenem Hally, hallyluja,
- przeproska, czyli oracji, która była wygłaszana przed gospodarzem – wyliczanie zapasów żywnościowych rodziny, życzenia dobrego męża dla córki i prośby o wykup.
Po odebraniu przez nich wykupka dziękowali gospodarzom pieśnią Dziynkujem wam moja pani.
Dziękujemy kadrze i Dyrekcji I LO w Olecku za udostępnienie sali i oprawę techniczno-organizacyjną wydarzenia. Delegacjom szkół dziękujemy za Waszą obecność i przygotowanie stoisk wielkanocnych.
Szczególne słowa podziękowania kierujemy do członków zespołu Sedranianki i Świętowiacy, w tym do ich liderek Pani Jadwigi Wasilewskiej i Janiny Trus, za zaangażowanie w organizację kolejnej i jakże ciekawej inicjatywy.
Dziękujemy za Wasze występy, wspólny czas i kultywowanie zwyczajów związanych ze świętami wielkanocnymi wśród młodzieży naszych szkół. To dzięki Wam mogliśmy je odtworzyć i bliżej poznać.
Tekst i fotografie: Anna Turowska.
